Stuptuty: co to jest, do czego służy i komu się przyda? Jak dobrać rozmiar i czym kierować się przy zakupie ochraniaczy na buty?

Chodzenie czy bieganie po górach w przemoczonych butach i skarpetach, do których dostały się drobne kamyki czy piasek, nie tylko jest nieprzyjemne, ale może się też skończyć bolesnymi otarciami i przeziębieniem. Możesz temu zapobiec zakładając stuptuty, czyli dodatkową warstwę ochronną na buty i spodnie, która sprawdzi się zarówno w trakcie zimy, wiosennych roztopów, jak i jesiennej pluchy. Wyjaśniamy, czym dokładnie są stuptuty, kiedy i po co się ich używa oraz podpowiadamy, na co zwrócić uwagę przy zakupie ochraniaczy na buty górskie lub biegowe.

Czym są stuptuty i do czego służą?

Stuptuty inaczej ochraniacze na buty lub gaitersy to materiałowe „rękawy”, które zakrywają wierzch buta, kostki oraz dolną część nogawek spodni. Zazwyczaj sięgają od spodów butów do połowy łydki, ale występują też w wersji krótkiej (nad kostkę) i imitującej podkolanówki. Nazwa stuptuty została zaczerpnięta z języka francuskiego i odnosi się do zwrotu „stop tout”, co tłumaczy się jako „zatrzymać wszystko”.

Ich podstawowym zadaniem jest ochrona butów przed przedostaniem się do nich wody, śniegu, kamyków, piasku, kolców, błota lub innych zanieczyszczeń poprzez zakrycie szczeliny między spodniami a górną częścią butów. Dzięki temu nawet w bardzo ciężkich warunkach, stopy pozostają suche i czyste. Celem ochraniaczy jest też zabezpieczenie stóp, kostek i łydek przed zadrapaniami czy otarciami oraz odzieży i obuwia przez uszkodzeniami mechanicznymi i zniszczeniem.

Z czego składają się stuptuty?

Stuptuty wyglądają jak rękaw z dołączoną pętlą na jednym końcu, zaprojektowaną tak, aby można było ją łatwo zaczepić pod piętą buta. Górna część ochraniaczy owijana jest wokół kostki lub łydki. Stuptuty mogą być zapinane na rzepy lub na zamek błyskawiczny i zazwyczaj mają sznurki do regulacji szerokości oraz długości, co pozwala na ich lepsze dopasowanie i zatrzymanie jeszcze więcej wilgoci na zewnątrz w trakcie aktywności na świeżym powietrzu w śniegu, deszczu czy w okresie roztopów. Stuptuty mogą mieć też haczyk na sznurowadła, dzięki któremu można przywiązać sznurówki do ochraniaczy, aby jeszcze szczelniej oplatały obuwie i nogawki spodni. Zazwyczaj ochraniacze na buty górskie czy biegowe mają wejście z przodu – system zamykania biegnie wzdłuż goleni – dzięki czemu ich zakładanie i ściąganie jest bezproblemowe.

Kiedy przydadzą się stuptuty?

Ochraniacze na buty doskonale sprawdzą się podczas wędrówek w pobliżu lub przez błotniste, zaśnieżone czy mokre tereny. Być może po drodze trzeba będzie przekroczyć strumyk lub potok, przejść przez mokrą łąkę czy zaśnieżone stoki. Powinieneś je mieć przy sobie, gdy wybierasz się na spacer, wędrówkę, wspinaczkę górską lub bieganie w trakcie lub po deszczu. Stuptuty to element wyposażenia outdoorowego, który możesz używać również w suchych warunkach, np. gdy chodzisz lub biegasz po podłożu pełnym piasku, kamyków lub w terenie z dużą ilością owadów oraz insektów (np. kleszczy). Ochraniacze mogą się też przydać podczas narciarstwa biegowego czy skitouringu, wówczas są one w pełni wodoodporne. Używają ich także myśliwi oraz żołnierze.

Stuptuty trekkingowe, alpinistyczne czy do biegania, czyli rodzaje ochraniaczy na buty

Stuptuty zwykle dzielą się na trzy kategorie: trekkingowe, alpinistyczne i biegowe (trailowe), jednak na rynku znajdziesz też modele dedykowane jeździe na rowerze czy nartach biegowych. Rodzaje i zastosowanie są ściśle powiązane z ich długością. Niskie stuptuty sięgające ponad kostkę są przeznaczone przede wszystkim do biegania po szlakach lub rekreacyjnych wędrówek, gdzie celem jest utrzymanie kamyków i innych zabrudzeń z dala od butów i stóp. Model sięgające do połowy łydki to rozwiązanie na niezbyt trudne warunki, w których potrzebujesz ochrony przed zanieczyszczeniami i deszczem. Wersja przypominająca podkolanówki jest dedykowana na ekstremalne warunki pogodowe, np. wędrówki przez zaspy, mokre zarośla itp.

Stuptuty trekkingowe

Stuptuty trekkingowe wyróżniają się lekką, oddychającą konstrukcją i zapewniają podstawową ochronę podczas aktywności w łagodnej pogodzie. Niektóre modele są w pełni wodoodporne i chronią przed deszczem oraz śniegiem. Stuptuty turystyczne często mają charakter uniwersalny i są używane do wszystkiego – od krótkich jednodniowych wycieczek po wielodniowe wyprawy z plecakiem, w trakcie których często nie ma możliwości wysuszenia skarpet i butów pod koniec dnia.

Stuptuty alpinistyczne

Stuptuty do wspinaczki górskiej zapewniają doskonałą ochronę, a dzięki ocieplinie typu PrimaLoft® stanowią dodatkową warstwę izolującą podczas dłuższych wyprawy górskie w trudnych warunkach. Większość z nich jest wykonana z wodoodpornego, oddychającego materiału typu Gore-Tex®, który chroni przed deszczem i śniegiem. Oprócz wspinaczki górskiej można je stosować do wspinaczki lodowej, narciarstwa backcountry, narciarstwa biegowego czy podczas wędrówek z wykorzystaniem rakiet śnieżnych. Mogą być też wyposażone w odporną na rozdarcia Cordurę®, zwykle umieszczoną po wewnętrznej stronie, która zmniejsza ryzyko uszkodzenia odzieży np. podczas noszenia raków.

Stuptuty do biegania

Stuptuty do biegów trailowych to przeważnie bardzo lekkie, oddychające i kompaktowe ochraniacze, które przede wszystkim mają chronić buty przed zanieczyszczeniami i dostawaniem się do ich wnętrza kamyków, gałązek czy innych uciążliwych materiałów, które mogą powodować otarcia i pęcherze. Będą też chronić przed komarami, kleszczami i innymi owadami. Zazwyczaj nie są wodoodporne.

Jak dobrać rozmiar stuptutów?

Znalezienie właściwego rozmiaru stuptutów jest kluczowe – jeśli będą za duże lub za małe, nie będą odpowiednio chronić Cię przed wodą, brudem, śniegiem czy gałęziami. Aby prawidłowo dopasować ochraniacze na buty, zapoznaj się z tabelą rozmiarów producenta i wybierz model odpowiadający Twojemu rozmiarowi buta. Podczas przymierzania zwróć uwagę na to, jak ściśle ten element garderoby pasuje do Twojego obuwia. Nie mogą występować żadne luźne obszary lub szczeliny, przez które mogłaby dostać się wilgoć i zabrudzenia. Zwróć uwagę na to, jak stuptuty pasują do nóg i łydek – nie powinny być zbyt ciasne, aby nie ograniczały krążenia. Ponadto dolne obszycie ma ściśle przylegać do buta – nie powinieneś móc łatwo włożyć palca pod ochraniacze. Przy prawidłowo założonych stuptutach, klamra paska będzie znajdować się z boku buta, a nie pod nim.

Na co zwrócić uwagę przy zakupie ochraniaczy na buty i spodnie?

Aby stuptuty spełniły swoje zadanie, muszą być nie tylko odpowiednio dobrane pod względem rozmiaru. Wybierając ochraniacze na buty, zwróć uwagę na takie:

• długość – dopasuj ją do podejmowanej aktywności fizycznej i indywidualnych preferencji;

• materiał – najczęściej stuptuty są produkowane z wytrzymałych, wodoodpornych i odpornych na ścieranie tkanin, takich jak poliester lub nylon. Mogą być dodatkowo pokryte trwałym wykończeniem hydrofobowym (DWR) nałożonym na zewnętrzną warstwę materiału lub posiadają wodoodporną i oddychającą membraną (np. Gore-Tex®). Niektóre modele mogą zawierać też elastyczny i rozciągliwy softshell lub być pokryte środkiem odstraszającym komary i inne owady (np. modele używane w tropikach);

• regulacja długości i obwodu – regulowane rzepy, troczki lub ściągacze pod kolanem, elastyczne paski na nogi pozwolą w łatwy sposób dopiąć lub poluzować, zmniejszyć lub wydłużyć ten element garderoby w zależności od potrzeb i uniknąć np. ich podwijania się;

• punkty mocujące – najlepszą opcją będą metalowe elementy, które nie będą się zużywać ani łamać. Zwróć uwagę także na paski na śródstopiu – powinny być wytrzymałe i odporne na zużycie oraz łatwo dać się wymienić;

• waga – postaraj się wybierać jak najlżejsze modele, szczególnie gdy czeka Cię kilkudniowa wyprawa, ale biorąc pod uwagę także zastosowanie, teren i warunki pogodowe.

Jak zakładać stuptuty?

Zakładanie stuptutów jest dość proste i intuicyjne, wystarczy pamiętać o kilku kwestiach (uwaga: instrukcja ma zastosowanie do większości modeli ochraniaczy, ale niektóre produkty mogą wymagać podjęcia innych kroków przy ich zakładaniu):

• należy zawsze zakładać je po zewnętrznej stronie nogawki spodni i przy ściągniętych butach;

• upewnij się, że mechanizm regulacyjny znajduje się po zewnętrznej stronie obuwia. W ten sposób będziesz wiedział, czy zakładasz ochraniacze na właściwą nogę;

• rozepnij ochraniacze i upewnij się, że pasek strzemion jest zapięty po obu stronach na dole;

• rzep powinien być zawsze skierowany do przodu. Rozepnij rzep i włóż nogę do ochraniacza, a buta do paska na strzemieniu. Zapnij rzepy,i dopasuj górną część ochraniacza do nogi, a dolną do buta;

• podnieś piętę i umieść pasek strzemiączka pod stopą przed częścią piętową podeszwy;

• zacznij zapinać stuptuty i używając regulowanych zapięć dopasuj je tak, aby nie zsuwały się z nóg i nie powodowały dyskomfortu;

• w stuptutach z haczykami na sznurówki, staraj się zaczepić sznurówki tak daleko w dół buta, jak tylko możesz.

Ważne: Zawsze sprawdzaj stan techniczny stuptutów przed ich użyciem. Zwłaszcza wszelkiego rodzaju paski, mechanizmy regulujące i zamki błyskawiczne powinny być w dobrym stanie.

Jak czyścić stuptuty?

Ochraniacze na buty nie wymagają skomplikowanych zabiegów pielęgnacyjnych, ale warto pamiętać o kilku kwestiach, które pomogą utrzymać ich wygląd i funkcjonalność przez długi czas. Po każdym użyciu dokładnie sprawdź, czy w zapięciach nie ma brudu, błota itp. Usuń zanieczyszczenia szczoteczką z delikatnym włosiem. W razie mocniejszych zabrudzeń, przetrzyj ich zewnętrzną powierzchnię szmatką namoczoną w ciepłej wodzie. Pozostaw je do wyschnięcia w przewiewnym miejscu. Unikaj prania ich w pralce i suszenia np. na kaloryferze – może to spowodować ich uszkodzenie. Aby odświeżyć właściwości wodoodporne stuptutów, możesz spryskać je środkiem impregnującym.

Stuptuty to doskonała ochrona stóp, butów i odzieży przed przemoczeniem, zabrudzeniem czy uszkodzeniem, która sprawdzi się w deszczowe dni, podczas chodzenia po zabłoconym czy zaśnieżonym terenie, ale również na suchym podłożu pełnym kamieni czy zarośli. Rodzaj stuptutów najlepiej dobierać do formy aktywności fizycznej oraz warunków pogodowych i terenowych, których się spodziewasz. Nie musisz mieć je założone przez całą wycieczkę czy trening biegowy, ale warto je mieć pod ręką (w kieszeni spodni lub kurtki, w plecaku itp.), aby w razie zmiany warunków skorzystać z ich funkcjonalności. W sklepie sportowym Sportano.pl znajdziesz wysokojakościowe stuptuty trekkingowe, turystyczne i biegowe od takich topowych marek, jak: Climbing Technology, Rab, Salewa, Salomon, Sea to Summit, Tatonka czy Viking.