BMI to wskaźnik, który w szybki sposób pozwala ocenić czy masz nadwagę, czy jednak twoja waga mieści się w normie. Jak obliczyć BMI i jak interpretować wynik w zależności od m.in.: płci, wieku, stopnia wytrenowania czy tego, jak jesteś zbudowany? Odpowiedź poniżej.
Czym jest wskaźnik BMI?
BMI (z ang. Body Mass Index) inaczej wskaźnik masy ciała lub wskaźnik Queteleta II to współczynnik, w którym masę ciała (w kilogramach) dzieli się przez wzrost (w metrach) podniesiony do kwadratu. Pozwala on sprawdzić, czy waga jest adekwatna w stosunku do wzrostu, a tym samym wskazać ryzyko wystąpienia chorób wynikających z niedowagi czy nadwagi i otyłości, czyli np. cukrzycy typu 2, nadciśnienia, miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, itp. Im wyższa wartość BMI (powyżej 25), tym możliwość zachorowania jest większe. Również niski rezultat – poniżej 18,5 może wskazywać na zaburzenia odżywiania (np. anoreksja) czy problemy związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego, zaburzeniami wchłaniania, problemami natury endokrynologicznej czy nowotwór. Body Mass Index nie stosuje się w przypadku sportowców (więcej w dalszej części artykułu), dzieci oraz kobiet w ciąży.
Twórcą BMI jest belgijski matematyk i astrolog Lambert Adolphe Jacques Quételet, który opracował powszechnie znany wzór w 1832 roku. Stąd też wskaźnik Queteleta II. Nazwa Body Mass Index została stworzona przez amerykańskiego dietetyka Ancela Keys (m.in.: twórca diety śródziemnomorskiej) i po raz pierwszy pojawiła się na łamach Journal of Clinical Epidemiology w 1972 roku. Aktualizacji wzoru BMI dokonał brytyjski matematyk Nick Trefethen w 2013 roku, który stwierdził, że podstawowy wskaźnik jest niemiarodajny w przypadku osób wysokich, które swoją wagę dzielą przez zbyt niską liczbę, co zawyża ich wynik. Naukowiec z Uniwersytetu w Oksfordzie zaproponował, aby wzrost zamiast do potęgi drugiej podnosić do potęgi 2,5. Dodatkowo wagę należy pomnożyć przez 1,3.
Nowe BMI = 1,3 x waga /wzrost2,5
Nowe BMI nie weszło jednak do powszechnego użytku.
Jak obliczyć BMI – wzór
Obliczanie BMI opiera się na bardzo prostym wzorze matematycznym, który nie wymaga skomplikowanych obliczeń. Wystarczy kalkulator oraz dokładne dane: wzrost i waga.
BMI = waga /wzrost 2
Przykładowo, jeśli masz 1,75 m wzrostu i ważysz 69 kg, to Twoje BMI wynosi 22,5 (BMI = 69/1,75×1,75, czyli BMI = 69/3,0625).
Można również skorzystać z gotowych kalkulatorów BMI online, w których wystarczy podać płeć, wzrost i aktualną wagę, a dedykowane narzędzie automatycznie obliczy wartość wskaźnika. Dodatkowo kalkulator online poinformuje np.: jak wynik odnosi się do norm BMI oraz w jakich zakresach wagowych powinieneś się mieścić, aby utrzymać dobre zdrowie.
Jak obliczyć BMI dziecka?
W przypadku dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia nie stosuje się wskaźnika BMI a siatkę centylową, dzięki której łatwo ocenić prawidłowość rozwoju pociechy. Dlaczego? Wynika to z dynamicznych zmian, jakie zachodzą w młodym organizmie. Siatka centylowa jest przypisana do płci – inaczej wypadają normy dla dziewczynek i chłopców w zależności od wieku czy wzrostu.
Normy BMI
Prawidłowa wartość BMI mieści się między 18,5 a 24,99 i wskazuje na mniejsze ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych u osób między 18. a 60. rokiem życia. W przypadku BMI poniżej 18,5 lub przekraczającego 30, warto skonsultować się z lekarzem, wykonać badania pomagające określić stan zdrowia oraz skonsultować się z dietetykiem, który pomoże w ułożeniu diety i zmianie nawyków żywieniowych. W przypadku zawyżonych wyników znaczenie ma też zmiana styl życia z małoaktywnego na chociażby rekreacyjne formy ruchu (np. spacery, slow jogging itp.).
ZAKRESY NORM BMI
|
poniżej 16 |
wygłodzenie |
|
16 – 16.99 |
wychudzenie |
|
17 – 18.49 |
niedowaga |
|
18.5 – 24.99 |
wartość prawidłowa |
|
25 – 29.99 |
nadwaga |
|
30 – 34.99 |
I stopień otyłości |
|
35 – 39.99 |
II stopień otyłości |
|
powyżej 40 |
otyłość skrajna |
Wskaźnik masy ciała a płeć
Wadą BMI jest to, że nie uwzględnia w obliczeniach płci i wiążącego się z tym innego rozmieszczenia oraz zawartości tkanki tłuszczowej. Z uwagi na anatomię czy macierzyństwo naturalne jest to, że w ciele kobiety nagromadzone jest jej więcej. Inaczej jest też ułożona – u kobiet najwięcej tkanki tłuszczowej znajduje się w okolicach bioder, natomiast u mężczyzn gromadzi się ona głównie na brzuchu. Tutaj bardziej miarodajnym wskaźnikiem będzie WHR (z ang. waist to hip ratio) mierzący stosunek obwodu talii do bioder i pozwalający sprawdzić rodzaj otyłości (typu jabłko czy gruszka).
Wskaźnik BMI a wiek, masa mięśniowa oraz kostna
Wraz z wiekiem z jednej strony masa mięśni oraz kostna maleje, z drugiej organizm gromadzi więcej tkanki tłuszczowej. Tych zmian nie uwzględnia Body Mass Index, dlatego wyniki osób starszych (powyżej 65 roku życia) bardzo często są nieprawidłowo interpretowane. Dzieje się tak chociażby z uwagi na osteoporozę, która wpływa na gęstość kości, ale również zmniejsza wagę ciała. BMI jest zawodne też w odniesieniu do osób wytrenowanych czy zawodowych sportowców ponieważ nie uwzględnia składu ciała i poziomów tkanki tłuszczowej oraz mięśniowej. W przypadku kulturystów czy osób o rozbudowanej muskulaturze, BMI może mieścić się w przedziale wskazującym na otyłość, podczas gdy taka osoba ma bardzo niski poziom tkanki tłuszczowej. Jednak tutaj wysoka masa mięśniowa zawyża wynik (mięśnie ważą więcej niż tłuszcz). Z kolei np. u lekkoatletów, którzy są wysocy i szczupli, wynik może wskazywać niedowagę, podczas gdy ich wyniki badań są prawidłowe, a dieta jest zbilansowana.
Zalecane normy BMI w zależności od wieku:
- 19-24 lata: 19-24
- 25-34 lata: 20-25
- 35-44 lata: 21-26
- 45-54 lata: 22-27
- 55-64 lata: 23-28
- ponad 64 lata: 24-29
Zalety i wady wskaźnika BMI
Jak już wspomnieliśmy, mimo prostoty użycia wskaźnika masy ciała, jest on niezbyt dokładnym wyznacznikiem tego, czy ktoś ma nadwagę czy niedowagę. Wynika to chociażby z faktu, że BMI nie uwzględnia składu ciała, czyli zawartości tkanki tłuszczowej i mięśniowej, a także masy kostnej czy ilości wody pozakomórkowej odpowiedzialnej m.in.: za gromadzenie się wody w organizmie i powstawanie obrzęków. Nie ma też podziału na wiek czy płeć i stopień wytrenowania. Dwie osoby o takim samym wzroście i wadze będą miały taki sam wskaźnik BMI, ale ich wygląd będzie zupełnie różny z uwagi na proporcje między tłuszczową a beztłuszczową masą wynikający m.in. ze stylu życia czy diety.
Warto podkreślić, że BMI został opracowany jako współczynnik odnoszący się do cech ogólnych populacji, a nie do indywidualnych parametrów, dlatego należy go traktować jako jedną z wielu poglądowych informacji o ogólnym stanie zdrowia. Warto poznać inne wskaźniki dietetyczne, np. WHR czy BMR lub PPM (z ang. basal metabolic rate, podstawowa przemiana materii) – dzięki niemu obliczysz najniższe zapotrzebowanie kaloryczne niezbędne do utrzymania zdrowia psychicznego i fizycznego. Należy także wziąć pod uwagę m.in.: wiek, płeć, styl życia (aktywny czy bierny) czy przewlekłe choroby itp.