BMI (Body Mass Index) to popularny wskaźnik, który pozwala szybko ocenić, czy Twoja waga jest prawidłowa, czy masz nadwagę lub niedowagę. Jak obliczyć BMI i jak interpretować jego wynik w zależności od płci, wieku, poziomu wytrenowania oraz budowy ciała? Sprawdź nasz przewodnik po BMI.
BMI (z ang. Body Mass Index), inaczej wskaźnik masy ciała, to współczynnik, w którym masę ciała (w kilogramach) dzieli się przez wzrost (w metrach) podniesiony do kwadratu. Pomaga on ocenić, czy Twoja waga jest proporcjonalna do wzrostu. Wskaźnik BMI jest ważnym narzędziem w profilaktyce chorób związanych z nadwagą, otyłością oraz niedowagą, takich jak:
-
cukrzyca typu 2,
-
nadciśnienie,
-
miażdżyca,
-
choroby serca.
Im wyższa wartość (powyżej 25), tym możliwość zachorowania jest większe. Również zbyt niski rezultat – poniżej 18,5, może wskazywać na:
- zaburzenia odżywiania (np. anoreksja),
- problemy związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego, zaburzeniami wchłaniania, problemami natury endokrynologicznej czy nowotwór.
Body Mass Index nie stosuje się w przypadku sportowców (więcej w dalszej części artykułu), dzieci oraz kobiet w ciąży.
Twórcą BMI jest belgijski matematyk i astrolog Lambert Adolphe Jacques Quételet. Opracował powszechnie znany wzór w 1832 roku. Stąd też inna nazwa wskaźnik Queteleta II. Nazwa Body Mass Index została stworzona przez amerykańskiego dietetyka Ancela Keys (m.in.: twórca diety śródziemnomorskiej). Po raz pierwszy pojawiła się na łamach Journal of Clinical Epidemiology w 1972 roku.
Aktualizacji wzoru BMI dokonał brytyjski matematyk Nick Trefethen w 2013 roku. Stwierdził on, że podstawowy wskaźnik jest niemiarodajny w przypadku osób wysokich, które swoją wagę dzielą przez zbyt niską liczbę, co zawyża ich wynik. Naukowiec z Uniwersytetu w Oksfordzie zaproponował, aby wzrost zamiast do potęgi drugiej podnosić do potęgi 2,5. Dodatkowo wagę należy pomnożyć przez 1,3. Nowe BMI nie weszło jednak do powszechnego użytku.
Nowe BMI = 1,3 x waga /wzrost2,5
Obliczanie BMI opiera się na bardzo prostym wzorze matematycznym, który nie wymaga skomplikowanych obliczeń. Wystarczy kalkulator oraz dokładne dane na temat wzrostu i wagi.
BMI = waga /wzrost 2
Przykładowo, jeśli masz 1,75 m wzrostu i ważysz 69 kg, to Twoje BMI wynosi 22,5 (BMI = 69/1,75×1,75, czyli BMI = 69/3,0625).
Można również skorzystać z gotowych kalkulatorów BMI online. Wystarczy podać płeć, wzrost i aktualną wagę, a dedykowane narzędzie automatycznie obliczy wartość wskaźnika. Dodatkowo kalkulator online poinformuje np.: jak wynik odnosi się do norm BMI. Podpowie też w jakich zakresach wagowych powinieneś się mieścić, aby utrzymać dobre zdrowie.
Prawidłowa wartość BMI mieści się między 18,5 a 24,99. Wskazuje na mniejsze ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych u osób między 18. a 60. rokiem życia. W przypadku BMI poniżej 18,5 lub przekraczającego 30, warto skonsultować się z lekarzem oraz wykonać badania pomagające określić stan zdrowia. Przyda się też wizyta u dietetyka, który pomoże w ułożeniu diety i zmianie nawyków żywieniowych. W przypadku zawyżonych wyników znaczenie ma też zmiana styl życia z małoaktywnego na chociażby rekreacyjne formy ruchu (np. spacery, slow jogging itp.).
ZAKRESY NORM BMI
|
poniżej 16
|
wygłodzenie
|
|
16 – 16.99
|
wychudzenie
|
|
17 – 18.49
|
niedowaga
|
|
18.5 – 24.99
|
wartość prawidłowa
|
|
25 – 29.99
|
nadwaga
|
|
30 – 34.99
|
I stopień otyłości
|
|
35 – 39.99
|
II stopień otyłości
|
|
powyżej 40
|
otyłość skrajna
|
Wadą BMI jest to, że nie uwzględnia w obliczeniach płci i wiążącego się z tym innego rozmieszczenia oraz zawartości tkanki tłuszczowej. Z uwagi na anatomię czy macierzyństwo naturalne jest to, że w ciele kobiety nagromadzone jest jej więcej. Inaczej jest też ułożona. U kobiet najwięcej tkanki tłuszczowej znajduje się w okolicach bioder. U mężczyzn gromadzi się ona głównie na brzuchu. Tutaj bardziej miarodajnym wskaźnikiem będzie WHR (z ang. waist to hip ratio). Mierzy on stosunek obwodu talii do bioder i pozwala sprawdzić rodzaj otyłości (typu jabłko czy gruszka).
W przypadku dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia nie stosuje się wskaźnika BMI a siatkę centylową. Dzięki niej łatwo ocenić prawidłowość rozwoju pociechy. Dlaczego? Wynika to z dynamicznych zmian, jakie zachodzą w młodym organizmie. Siatka centylowa jest przypisana do płci. Inaczej wypadają normy dla dziewczynek i chłopców w zależności od wieku czy wzrostu.
Wraz z wiekiem z jednej strony masa mięśniowa oraz kostna maleje, z drugiej organizm gromadzi więcej tkanki tłuszczowej. Tych zmian nie uwzględnia Body Mass Index. Dlatego wyniki osób starszych (powyżej 65 roku życia) bardzo często są nieprawidłowo interpretowane. Dzieje się tak chociażby z uwagi na osteoporozę, która wpływa na gęstość kości, ale również zmniejsza wagę ciała.
BMI jest zawodne też w odniesieniu do osób wytrenowanych czy zawodowych sportowców ponieważ nie uwzględnia składu ciała i poziomów tkanki tłuszczowej oraz mięśniowej. W przypadku kulturystów czy osób o rozbudowanej muskulaturze, parametr może mieścić się w przedziale wskazującym na otyłość, podczas gdy taka osoba ma bardzo niski poziom tkanki tłuszczowej. Jednak tutaj wysoka masa mięśniowa zawyża wynik (mięśnie ważą więcej niż tłuszcz). Z kolei np. u lekkoatletów, którzy są wysocy i szczupli, wynik może wskazywać niedowagę, podczas gdy ich wyniki badań są prawidłowe, a dieta jest zbilansowana.
Zalecane normy BMI w zależności od wieku:
Jak już wspomnieliśmy, mimo prostoty użycia wskaźnika masy ciała, jest on niezbyt dokładnym wyznacznikiem tego, czy ktoś ma nadwagę czy niedowagę. Wynika to chociażby z faktu, że BMI nie uwzględnia składu ciała, czyli zawartości tkanki tłuszczowej i mięśniowej. Pomija tez znaczenie masy kostnej czy ilości wody pozakomórkowej odpowiedzialnej m.in.: za gromadzenie się wody w organizmie i powstawanie obrzęków. Nie ma również podziału na wiek czy płeć i stopień wytrenowania. Dwie osoby o takim samym wzroście i wadze będą miały taki sam wskaźnik BMI, ale ich wygląd będzie zupełnie różny Będzie to wynikać z innych proporcji między tłuszczową a beztłuszczową masą, co jest pochodną m.in. ze stylu życia czy diety.
Warto podkreślić, że BMI został opracowany jako współczynnik odnoszący się do cech ogólnych populacji, a nie do indywidualnych parametrów. Należy go traktować jako jedną z wielu poglądowych informacji o ogólnym stanie zdrowia. Warto poznać inne wskaźniki dietetyczne, np. WHR czy BMR lub PPM (z ang. basal metabolic rate, podstawowa przemiana materii). Dzięki ostatniemu obliczysz najniższe zapotrzebowanie kaloryczne niezbędne do utrzymania zdrowia psychicznego i fizycznego. Należy także wziąć pod uwagę m.in.: wiek, płeć, styl życia (aktywny czy bierny) czy przewlekłe choroby itp.
