Góry zimą to nie tylko miejsce niezwykłych przygód i zapierających dech w piersiach widoków. To także kraina, gdzie zmienne warunki pogodowe, nagłe zmiany terenu i, przede wszystkim, ryzyko lawin mogą stanowić ogromne zagrożenie. Aby być w pełni przygotowanym na niespodziewane sytuacje, niezbędny jest plecak lawinowy. To nie tylko sprzęt, to przede wszystkim kwestia odpowiedzialności i świadomości ryzyka. Podpowiadamy, jak działa plecak lawinowy, kiedy się go używa, na jakim systemie może działać i czym kierować się przy jego wyborze.
Plecak lawinowy – co to jest?
Plecak lawinowy, nazywany także plecakiem ABS (od niemieckiej nazwy „Avalanche Airbag System”), to specjalny rodzaj plecaka zaprojektowany przede wszystkim z myślą o zwiększeniu szansy na przeżycie w przypadku lawiny śnieżnej w górach.
Plecak jest wyposażony w system, który umożliwia wystrzelenie dużej ilości sprężonego gazu w momencie zagrożenia lawinowego w dedykowane poduszki powietrzne, co powoduje, że użytkownik może uniknąć całkowitego zasypania (może utrzymać się bliżej powierzchni lawiny). Dzięki temu jest bardziej widoczny, co ułatwia ratownikom jego odnalezienie.
Historia plecaków lawinowych jest stosunkowo krótka, bo sięga lat 80. XX wieku, kiedy to narciarze i alpiniści zaczęli dostrzegać potrzebę lepszego zabezpieczenia przed lawinami. Rozwiązanie opatentował Peter Aschauer. W tamtym czasie pojawiły się pierwsze eksperymentalne modele plecaków z systemem wystrzeliwującym gaz, które były w miarę prymitywne w porównaniu do dzisiejszych standardów. Pierwsze komercyjne plecaki lawinowe trafiły na rynek w latach 90. Były one stosunkowo drogie i nieco kłopotliwe w użytkowaniu, ale były krokiem naprzód w dziedzinie bezpieczeństwa w górach. Poprawiono technologię wystrzeliwującą gaz oraz systemy balonów zabezpieczających. Te plecaki były jednak nadal stosunkowo ciężkie i mało ergonomiczne. W kolejnych latach kontynuowano rozwijanie technologii plecaków lawinowych, starając się uczynić je lżejszymi, wygodniejszymi i bardziej niezawodnymi. Obecnie są ważnym elementem bezpieczeństwa dla osób, które uprawiają sporty górskie w obszarach lawinowych. Ich rozwój i poprawa technologii przyczyniły się do zwiększenia szans na przeżycie w przypadku zagrożenia lawinowego, ale nadal istnieje potrzeba odpowiedniego szkolenia i świadomości zagrożeń lawinowych, aby wykorzystywać je w pełni efektywnie.
Do czego służy plecak lawinowy?
Plecak lawinowy stosuje się przede wszystkim podczas aktywności fizycznych podejmowanych w obszarach górskich i terenach zagrożonych lawinami. Oto kilka sytuacji, w których używa się tego rodzaju sprzęt:
- jazda na nartach i snowboardzie w obszarach górskich poza przygotowanymi stokami i trasami;
- alpinizm i wspinaczka górska;
- skitouring, czyli narciarstwo w backcountry;
- wycieczki zimowe w góry w obszarach o znacznym ryzyku lawinowym.
Warto podkreślić, że plecak lawinowy jest używany jako środek ostateczny w przypadku lawiny. Najważniejszymi krokami w zwiększaniu bezpieczeństwa w górach są: odpowiednie szkolenia, ocena warunków śniegowych i lawinowych, umiejętność korzystania z narzędzi ratunkowych tzw. lawinowe ABC (np. detektora, sondy i łopaty), a także współpraca z innymi osobami w grupie. Plecak lawinowy może stanowić dodatkową warstwę ochrony w przypadku nieoczekiwanego zagrożenia lawinowego, ale nie jest gwarancją bezpieczeństwa, dlatego należy stosować go jako element całego systemu bezpieczeństwa w górach.
Jak działa plecak lawinowy?
Plecak lawinowy jest wyposażony w system wystrzeliwujący gaz, który może być uruchomiony przez użytkownika w przypadku zagrożenia lawinowego. Mechanizm ten jest zazwyczaj zasilany sprężonym gazem (np. azotem) przechowywanym pod ciśnieniem w specjalnej butli umieszczonej wewnątrz plecaka.
Po aktywacji systemu poprzez pociągnięcie za dedykowany uchwyt/zawleczkę na pasku plecaka, gaz jest wypuszczany z kartuszu pod dużym ciśnieniem do poduszek powietrznych umieszczonych w głównej komorze plecaka. Zwiększając swoje gabaryty w ciągu 3-5 sekund, airbagi pozwalają użytkownikowi utrzymać się na lub blisko powierzchni lawiny, a tym samym uniknąć głębokiego pogrzebania pod warstwami śniegu. Dzieje się tak, ponieważ poduszki są znacznie lżejsze w porównaniu do otaczającej ich masy śniegu. Poduszki są często koloru jaskrawego lub neonowego, co zwiększa widoczność na powierzchni lawiny oraz podnosi szanse na szybkie udzielenie pomocy w razie potrzeby.
ABS, Avabag i JetForce – rodzaje systemów lawinowych w plecakach
ABS, Avabag i JetForce to trzy różne rodzaje systemów lawinowych, które mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa osób w przypadku lawiny śnieżnej. Każdy z tych systemów ma swoje unikalne cechy i zastosowania. Wybór odpowiedniego rozwiązania zależy od indywidualnych potrzeb, preferencji i rodzaju aktywności w terenach lawinowych. Bezpieczeństwo jest priorytetem w takich warunkach, dlatego ważne jest, aby dokładnie poznać i umieć obsługiwać wybrany system lawinowy.
ABS (Avalanche Airbag System)
System ABS to jeden z najstarszych i najbardziej uznanych systemów poduszkowych do plecaków lawinowych. W przypadku lawiny, system ABS pozwala na napompowanie dwóch dużych poduszek gazem (azotem), które chronią użytkownika przed zasypywaniem przez śnieg.
System ABS może być aktywowany ręcznie poprzez pociągnięcie za dźwignię umieszczoną na pasku plecaka. Jest dostępny w wielu modelach i rozmiarach plecaków, co pozwala dostosować go do różnych rodzajów aktywności i preferencji użytkownika. Waga plecaków lawinowych ABS jest zazwyczaj wyższa niż innych systemów, co może być wadą dla niektórych skiturowców czy wspinaczy.
System Avabag (Avalanche Airbag System Avabag)
Avabag to system poduszkowy rozwijany przez firmę Ortovox. Jest znany z lekkości i wydajności, co sprawia, że jest atrakcyjny dla narciarzy i snowboardzistów. Avabag ma również specjalny system kontroli ciśnienia i wygodny sposób rozładunku, który pozwala na użycie poduszki kilka razy podczas jednej wycieczki. System lawinowy jest dostępny w różnych modelach plecaków i wariantach, w tym wersji dla narciarzy górskich i alpinistów.
System JetForce (Black Diamond JetForce Avalanche Airbag System)
JetForce to innowacyjny rodzaj systemu lawinowego opracowany przez firmę Black Diamond. W odróżnieniu od tradycyjnych systemów gazowych, JetForce używa wentylatora elektrycznego do napompowania poduszki powietrznej, co pozwala na wielokrotne użycie bez konieczności wymiany gazu.
Na co jeszcze zwrócić uwagę przy wyborze plecaka lawinowego?
Wybierając plecak lawinowy, istnieje kilka kluczowych czynników, na które warto zwrócić uwagę, aby dopasować najlepszy model, który będzie spełniał Twoje potrzeby i zapewnił maksymalne bezpieczeństwo w górach:
- zadbaj o odpowiedni rozmiar i pojemność, aby pomieścić nie tylko sam system, ale także narzędzia ratunkowe, takie jak sonda i łopata oraz inne niezbędne przedmioty. Rozmiar plecaka oraz pojemność, a także ilość kieszeni i przegródek należy dopasować do swojego stylu aktywności w górach i długości wyprawy;
- sprawdź rodzaj systemu – to być system mechaniczny (np. ABS) lub elektryczny (np. JetForce). Niektóre modele oferują również możliwość wyboru trybu automatycznego lub ręcznego wystrzelenia balonu. Wybierz takie rozwiązanie, które najlepiej odpowiada Twoim potrzebom i umiejętnościom. Upewnij się, że plecak utrzymuje gaz pod odpowiednim ciśnieniem. Regularne sprawdzanie i konserwacja systemu gazowego są kluczowe;
- wybieraj lekkie modele, które nie dodadzą zbędnego ciężaru podczas aktywności w terenie. Upewnij się również, że plecak jest wygodny do noszenia przez dłuższy czas, a jego pasy i szelki są odpowiednio dostosowane do Twojego ciała;
- postaw na wodoodporne i wytrzymałe materiały, aby chronić sprzęt wewnątrz plecaka oraz utrzymać poduszki powietrzne w odpowiednich warunkach;
- sprawdź, jak łatwo można aktywować plecak. Testuj i zapoznaj się z jego obsługą przed wyjazdem w góry;
- wybieraj plecaki lawinowe posiadające odpowiednie testy i certyfikaty bezpieczeństwa, np. certyfikat TÜV (Technischer Überwachungsverein)
Zawsze warto inwestować w wysokiej jakości sprzęt i odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa w górach, aby jak najlepiej zabezpieczyć się przed zagrożeniem lawinowym. W Sportano znajdziesz plecaki lawinowe od topowych marek outdoorowych: deuter, Black Diamond, ORTOVOX, PIEPS czy POC.