Ile setów gra się w siatkówce? Jak liczy się punkty? Jakie są wymiary boiska do siatkówki i wysokość siatki? Na jakich pozycjach grają zawodnicy? To tylko część z pytań, które może zadawać sobie zarówno kibic, jak i początkujący gracz, jeśli chodzi o zasady gry w siatkówkę. Piłka siatkowa to jedna z najpopularniejszych i najbardziej dynamicznych dyscyplin sportowych na świecie, która od początku swojego istnienia, czyli od 1895 roku, przeszła sporo zmian. Poznaj ogólne zasady gry w piłkę siatkową oraz podstawowe zagrania, aby wiedzieć, na czym polega ten sport zespołowy.
Wymiary boiska do siatkówki i wysokość siatki
Wymiary boiska do siatkówki oraz wysokość siatki zostały ustandaryzowane na całym świecie przez Międzynarodową Federację Piłki Siatkowej (FIVB – Fédération Internationale de Volleyball). Boisko do gry w siatkówkę halową to prostokąt, który ma 18 m długości i 9 m szerokości. Pole gry ograniczają dwie linie końcowe oraz dwie linie boczne, a na środku namalowana jest linia środkowa, która dzieli boisko na dwie równe części o wymiarach 9×9 m każda. Nad tą linią zawieszona jest siatka, która w przypadku rozgrywek seniorskich znajduje się na wysokości:
- 2,43 m dla mężczyzn,
- 2,24 m dla kobiet.
W rozgrywkach młodzieżowych siatka jest zawieszona na wysokości:
- 2,35 m dla młodzików,
- 2,15 m dla młodziczek.
Po obu stronach siatki zamocowane są antenki z biało-czerwonymi pasami, które mają długość 180 cm. Określają one obszar, w którym dozwolone jest przebicie piłki na stronę rywala. Jeśli piłka lub zawodnik w trakcie akcji dotknie antenki lub piłka przeleci bokiem poza nią, sędzia odgwizduje błąd, a punkt i prawo do zagrywki zyskuje drużyna przeciwna.
Ponadto po obu stronach boiska wyznaczona jest linia trzeciego metra (inaczej linia ataku), dzieląca pole gry na pole ataku oraz pole obrony. Znajduje się ona dokładnie 3 m od siatki. Wszystkie linie mają 5 cm szerokości i muszą być koloru kontrastującego z parkietem (np. biała, czerwona)
Piłka do gry w siatkówkę
Piłka do siatkówki halowej ma rozmiar 5, obwód 65-67 cm i waży 260-280 g. Ciśnienie wewnętrzne waha się między 0,30 a 0,325 kg/cm2 (4,26-4,61 PSI). Piłka do siatkówki produkowana jest ze skóry naturalnej lub syntetycznej, jednobarwnej lub wielokolorowej, a w środku posiada dętkę z np. gumy. Podczas oficjalnych rozgrywek krajowych i międzynarodowych stosuje się piłki spełniające normy FIVB.
Zasady gry w siatkówkę
W siatkówce rywalizują ze sobą dwa zespoły składające się z 6 zawodników każdy. Gra polega na odbijaniu piłki najczęściej za pomocą rąk (dozwolone są odbicia dowolną częścią ciała) w taki sposób, aby po maksymalnie trzech odbiciach: przyjęcie – rozegranie – atak (lub czterech, jeśli piłka atakowana przez przeciwnika dotknie bloku drużyny broniącej) wykonanych przez jedną drużynę, piłka przeleciała nad siatką i dotknęła parkietu po stronie rywala. Aby wygrać mecz, zespół musi zwyciężyć w 3 setach, z czego w jednym secie należy zdobyć 25 punktów (lub mieć dwa oczka przewagi, np. 26:24, 28:26 itd.). W przypadku remisu w setach 2:2, rozgrywany jest tzw. tie-break, w którym gra się do 15 punktów lub uzyskania dwupunktowej przewagi (np. 16:14, 17:15, 19:17). Przed rozpoczęciem gry następuje losowanie stron boiska i prawa do zagrywki (w losowaniu uczestniczą kapitanowie obu zespołów oraz sędzia główny).
Punktacja
Punkt w siatkówce można zdobyć na wiele sposobów:
- poprzez przebicie jej na stronę przeciwnika w sposób uniemożliwiający jej odbicie czy przebicie;
- poprzez błąd rywala w zagrywce – np. serwis w aut lub w siatkę, przekroczenie czasu na wykonanie zagrywki (8 s), przejście linii końcowej podczas zagrywki, serwis wykonany przez innego zawodnika niż wynika z podstawowego ustawienia i rotacji (przejście o jedną pozycję zgodnie ze wskazówkami zegara);
- na skutek błędu przeciwnika, np. podwójne odbicie, dotknięcie siatki, dotknięcie antenki, przejście linii 3. metra podczas ataku wykonywanego przez zawodnika z pola obrony, cztery odbicia;
- zagrywką lub asem serwisowym (wykonanie serwisu w sposób uniemożliwiający przeciwnikowi dotknięcie piłki);
- blokiem;
- w wyniku nałożenia na zespół przeciwny kary za np. niesportowe zachowanie, opóźnianie gry.
Skład zespołu i pozycje
Drużyna siatkarska składa się z zawodników grających na pozycjach:
- rozgrywający – kieruje grą drużyny poprzez rozgrywanie piłki w określony sposób;
- atakujący – jego podstawową rolą jest zdobywanie punktów dla zespołu skutecznymi atakami z prawej strony (z pierwszej lub drugiej linii);
- przyjmujący – ma głównie przyjmować zagrywki rywala oraz bronić piłki po akcjach przeciwnika. Na boisku równocześnie gra dwóch przyjmujących;
- środkowy – odpowiada przede wszystkim za blokowanie akcji drużyny przeciwnej.
Od 1998 roku na boisku pojawia się też libero, czyli zawodnik zmieniający najczęściej środkowego. Libero jest ubrany w koszulkę w odmiennym kolorze niż reszta drużyny, a jego zadaniem jest gra obronna. Libero nie może zagrywać, atakować czy blokować piłki. Od 2011 roku drużyna może mieć dwóch libero, którzy grają na zmianę według ustaleń z trenerem.
Na boisku bezpośrednio znajduje się 6 graczy, a pozostała część zespołu (w zależności od klasy rozgrywek drużyna może mieć 12 lub 14 zawodników) przebywa w tzw. kwadracie rezerwowych. Kapitanem zespołu jest wyznaczony przez trenera gracz, który jako jedyny np. może prowadzić dyskusję z sędziami w razie sytuacji spornych.
Strefy i rotacja
Boisko siatkarskie podzielone jest na 6 stref, z czego w każdej może znajdować się tylko jeden zawodnik:
- 1 strefa, czyli prawa obrona – zlokalizowana jest po prawej stronie za linią 3. metra;
- 2 strefa, czyli prawy atak – mieści się po prawej stronie przy siatce;
- 3 strefa, czyli środek pierwszej linii;
- 4 strefa, czyli lewy atak – znajduje się z przodu po lewej stronie siatki;
- 5 strefa, czyli lewa obrona – to obszar po lewej stronie za linią 3. metra;
- 6 strefa, czyli środek drugiej linii.
Ustawienie początkowe zawodników przed rozpoczęciem każdego seta przekazuje sędziom trener danej drużyny. Na początku seta w pierwszej linii (przy siatce) ustawionych jest 3 zawodników, w zależności od taktyki może to być przyjmujący, środowy i atakujący lub przyjmujący, środkowy i rozgrywający. W drugiej linii również jest 3 graczy (strefa 1, 5 i 6). Po zdobyciu punktu i prawa do zagrywki następuje tzw. rotacja, czyli przejście zawodników o jedną pozycję zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Podczas zagrywki gracze (oprócz serwującego znajdującego się poza linią końcową) muszą stać w miejscu zgodnie z rotacją, a zmiana na właściwą pozycję (atak, obrona, środek, rozegranie) następuje, gdy serwowana piłka przeleci nad siatką. Jeśli nie zostanie zachowana odpowiednia kolejność przy zagrywce lub zawodnicy nie zajmują miejsca zgodnie z przepisami, wówczas sędzia odgwizduje tzw. błąd ustawienia, czego skutkiem jest utrata punktu i prawa do serwisu.
Czas i zmiany w siatkówce
W siatkówce trener ma prawo do wzięcia 2 przerw. Musi je zgłosić odpowiednim sygnałem dźwiękowym (przy użyciu dedykowanego urządzenia) lub ręcznym przez rozpoczęciem zagrywki oraz gdy piłka nie jest w grze. Przerwa na żądanie lub przerwa techniczna w siatkówce trwa 30 sekund, a między setami 3 minuty, chyba, że w regulaminie rozgrywek określony został inny czas (np. między 2. a 3. setem może występować 10-minutowa przerwa). Podczas przerwy zawodnicy rezerwowi mogą rozgrzewać się w wolnej strefie swojej części boiska.
W trakcie meczu, trener może dokonywać zmian zawodników – w ciągu seta dopuszczalnych jest 6 zmian. Zmiana musi być odpowiednio wcześnie zgłoszona sędziemu sygnałem ręcznym lub dźwiękowym. Odbywa się ona w tzw. strefie zmian (obszar poza boiskiem na wysokości pola ataku), a gracz wchodzący na boisko zajmuje miejsce zmienianego zawodnika (ten udaje się do kwadratu rezerwowych lub na ławkę rezerwowych). Oprócz zmiany zawodników, w siatkówce po każdym secie następuje zmiana stron boiska, natomiast w tie-breaku zmiana połówek boiska ma miejsce w momencie, gdy jedna z drużyn zdobędzie 8. punkt.
Podstawowe zagrania w siatkówce
Siatkówka oferuje wiele różnorodnych zagrań, które pozwalają w efektywny sposób zdobywać punkty, ale też realizować określoną taktykę i zyskiwać przewagę nad przeciwnikiem. Do podstawowych rodzajów zagrań i odbić w siatkówce należy: zagrywka, atak i blok.
Zagrywka
Inaczej serwis lub serw to zagranie wprowadzające piłkę do gry. Zagrywkę wykonuje się zza linii końcowej z miejsca, czyli stojąc na parkiecie lub z wyskoku (po podrzucie piłki zawodnik wykonuje dojście do piłki i uderza ją będąc w powietrzu). Wyróżniamy zagrywkę górną (uderzenie podrzuconej piłki w najwyższym punkcie), float (inaczej brazylijka, to płaskie, niskie zagranie, trudne w przyjęciu) czy skrót (krótkie zagranie tuż za siatkę). Zawodnik czeka na sygnał od sędziego, po czym ma 8 s na wykonanie zagrywki. Przekroczenie tego czasu skutkuje utratą punktu, podobnie jak przekroczenie lub nadepnięcie na linię końcową w trakcie zagrywki.
Blok
Ustawiany jest przez zawodników z pierwszej linii w momencie, gdy piłka jest przebijana przez rywali. Blok polega na takim wyskoku i ustawieniu rąk nad siatką, aby atakujący zawodnik drużyny przeciwnej nie mógł przebić piłki na drugą stronę. Blok może być pojedynczy (wykonany przez jednego zawodnika), podwójny lub potrójny. Oprócz bloku punktowego, czyli przynoszącego bezpośredni punkt, mamy też tzw. wyblok, czyli blok pasywny, który pozwala wyprowadzić kontratak oraz blok taktyczny – ustawiany pod konkretnego zawodnika lub zagranie (np. blokowanie prostej).
Atak
Atak to każde uderzenie jedną ręką z pierwszej lub drugiej linii, które skutkuje zdobyciem punktu lub utrudnia wyprowadzenie akcji drużynie przeciwnej. Najpopularniejsze formy ataku w siatkówce to:
- krótka – atak wykonany przez środkowego bloku tuż przy rozgrywającym;
- przesunięta krótka – atak środowego z lekko przesuniętej piłki;
- podwójna krótka – środkowy markuje atak, natomiast piłkę uderza inny zawodnik;
- atak z drugiej linii – tzw. pipe to uderzenie zza linii 3. metra wykonane przez zawodnika z 6. strefy;
- kiwka – inaczej kiwnięcie to krótkie, lekkie zagranie z pierwszej lub drugiej linii tuż za siatkę;
- plas – lekkie uderzenie piłki w wolne miejsce na placu gry przeciwnika;
- obicie bloku – atak taktyczny mający na celu odbicie piłki od bloku w taki sposób, aby wyszła na aut.
Trenujesz siatkówkę amatorsko lub zawodowo, a może dopiero zaczynasz przygodę z tym sportem zespołowym lub chcesz zabrać dziecko na pierwsze siatkarskie treningi? Skompletuj strój siatkarski oraz dobierz niezbędny sprzęt i akcesoria ze Sportano.pl. W naszym sportowym sklepie internetowym znajdziesz koszulki, spodenki, halówki do siatkówki, a także nakolanniki, skarpety i rękawki do gry w siatkówkę od takich uznanych marek, jak: ASICS, Mizuno, Mikasa czy Joma.