Czekan wielu kojarzy się z alpinizmem i zdobywaniem szczytów lodowcowych. Jednak również podczas tatrzańskiej wyrypy czy jazdy na nartach skitourowych jest on jednym z podstawowych elementów wyposażenia wpływającym na bezpieczeństwo wyprawy. W naszym poradniku znajdziesz odpowiedź na pytania, jaki czekan alpinistyczny czy turystyczny wybrać, jak dopasować go do wzrostu i na co zwrócić uwagę przy zakupie tego narzędzia?
Co to jest czekan i do czego służy?
Czekan to wielofunkcyjny przyrząd wyglądem przypominający kilof. Z jego pomocą wyrąbiesz stopnie w śniegu, wbijesz śruby w lód czy założysz stanowiska. To narzędzie podnosi również bezpieczeństwo – można go używać do utrzymania równowagi, samoasekuracji czy hamowania w celu zapobiegania upadkom z wysokości. Czekan wykorzystywany jest do alpinizmu, wspinaczki lodowej, turystyki wysokogórskiej, skitouringu, wspinaczki mikstowej czy drytoolingu.
Budowa czekana – stylisko, głowica i grot
Stylisko inaczej trzonek to uchwyt w postaci laski wyprodukowany ze stali, aluminium lub włókna węglowego (np. czekany marki Black Diamond). Rękojeść przeważnie ma długość od 50 do 75 cm (ale na rynku dostępne są też modele w rozmiarze 40 czy 90 cm). Może być w całości lub częściowo pokryta gumą albo osłoną z tworzyw sztucznych – ma to umożliwiać pewniejszy chwyt i dodatkową izolację przed stykaniem się dłoni z zimnym metalem. Ze względu na poziom wytrzymałości wyróżnia się styliska typu B (z ang. Basic – podstawowy, obecnie oznaczany jako typ 1, wytrzymałość ok. 2,5 kN) oraz T (z ang. Technical – techniczny, aktualnie oznaczany jako typ 2, wytrzymałość 3,5 kN), który sprawdzi się nie tylko na lodzie i śniegu, ale również skałach.
Głowica inaczej głownia najczęściej wytwarzana jest ze stali (węglowej lub stopowej), w mniejszym stopniu produkuje się ją z aluminium bądź tytanu. W budowie czekanów wspinaczkowych występuje młotek, który służy do osadzania haków lub śrub lodowych (modele wspinaczkowe). W przypadku czekanów turystycznych zamiast niego jest łopatka dedykowana wyhamowywaniu zjazdu czy wybijaniu stopni. Z kolei dziób inaczej szpic to znajdujący się z przodu głowni ostry koniec.
Ponadto klasyczny czekan posiada grot (ostrze), który znajduje się w dolnej części styliska i służy do: haczenia, wbijania się w śnieg lub lód, zapewniania bezpiecznego oparcia podczas chodzenia lub ułatwiania zagłębiania czekanu w śnieg w celu asekuracji lub ratowania.
Każdy rodzaj czekana można dodatkowo wyposażyć w pętlę/lonżę/smycz, która pozwala uniknąć zgubienia sprzętu, a w modelach do wspinaczki wykorzystywana jest także w celach odpoczynkowych.
Czekan alpinistyczny czy turystyczny? Rodzaje czekanów a ich przeznaczenie
Generalnie wyróżniamy czekany turystyczne, wspinaczkowe oraz do skitouringu. Z uwagi na przeznaczenie ten element zimowego ekwipunku różni się pod względem budowy, materiału zastosowanego do produkcji czy zakresu wytrzymałości.
Czekan do alpinizmu i turystyki wysokogórskiej
Czekan turystyczny wyróżnia się prostym lub nieco zakrzywionym styliskiem, wygiętym ku górze dziobem oraz kątem haczenia 65-70 stopni. Służy przede wszystkim do wyhamowania przy utracie przyczepności podczas podchodzenia czy podpierania się – zastąpi kije trekkingowe przy bardziej stromych i wymagających terenach (nachylenie >30 stopni). Postaw na lekki model typu 1 (wytrzymałość ok. 2,5 kN) o klasycznej długości (wymiar od podstawy kciuka do połowy łydki) wyposażony w aluminiowy trzonek i stalową głowicę. Obecność szerokiej łopatki pozwala kopać stopnie w śniegu.
Czekan do skitouringu
Czekan do jazdy na nartach skiturowych powinien być bardzo lekki (mniej niż 300 g), krótki (40-50 cm) i posiadać aluminiowe ostrze (lub wykonane z ultra lekkich, anodyzowanych stopów). Wynika to z zastosowania – asekuracja przy stromych podejściach i hamowanie przy nieplanowanym upadku. Przez większość czasu będzie przymocowany do plecaka, dlatego nie powinien stanowić utrudnienia w czasie poruszania się. Zamiast pętli na nadgarstek, warto wybrać model ze wspornikiem na rękę (tzw. trigrest), który zapobiega ślizganiu się styliska w dłoniach i zagubieniu czekana.
Czekan do wspinaczki lodowej, drytoolingu, wspinaczki mikstowej
Z uwagi na ich wygląd czekan do wspinaczki zyskał miano dziaby/dziabki. Czekany techniczne oznaczone literą T (lub cyfrą 2) są przeznaczone m.in.: do wspinaczki po zamarzniętych wodospadach, lodospadach lub pokrytych lodem płytach skalnych. W porównaniu z turystycznymi czekanami są krótsze, mają mocno wygięte trzonki i zakrzywiony dziób ku górze, aby maksymalnie ułatwić wbijanie się w lód i śnieg na stromych podejściach. Taka konstrukcja sprawia również, że wyjęcie go z lodu jest o wiele łatwiejsze.
Z uwagi na wysoką eksploatację czekany techniczne posiadają wymienne ostrza: do lodu i miksta. Dodatkowo w ich głowicy znajduje się otwór do zawieszenia na karabinku. W przypadku wspinaczki w mocno przewieszonym, pionowym czy trudnym terenie sprawdzą się czekany wspinaczkowe z ergonomicznym styliskiem o średnim lub bardzo dużym wygięciu, natomiast na tereny alpejskie wybierz wersję z lekko wygiętym styliskiem.
Do takich aktywności, jak wspinaczka lodowa, drytooling czy mikst najczęściej używa się dwóch czekanów (zestaw z młotkiem i z łopatką lub zestaw wyłącznie z młotkami), aby poradzić sobie z różnymi kątami nachylenia i warunkami.
Jak dobrać długość czekana?
Rozmiar czekana to odległość od końca styliska do czubka głowicy. Podawany jest w cm i najczęściej mieści się w zakresie 50-75 cm. Przyjmuje się, że osoby mające 160-170 cm powinny wybrać długość 50 cm, powyżej 180 cm – 60 cm, a dla mierzących więcej niż 195 cm dobrym wyborem może być 70 cm. Jednak najlepsze dopasowanie zapewni bezpośrednie „przymierzenie” czekana w sklepie. W tym celu należy:
-
ustawić się w wyprostowanej pozycji naprzeciwko lustra lub poprosić o pomoc drugą osobę, aby uniknąć pochylania się, które może skutkować złym pomiarem;
-
złapać za głowicę czekana, tak aby ostrze było skierowane do przodu (kciuk ma być na nim oparty);
-
ustawić rękę trzymająca głowicę jak najbliżej boku ciała (niech trzonek zwisa w kierunku ziemi);
-
sprawdzić, czy znajduje się na wysokości połowy łydki.
Co się stanie, jeśli wybierzesz za długi czekan? Przy wbijaniu go przed siebie w terenie o sporym nachyleniu narzędzie stanie się nieporęczne, a jego używanie będzie niekomfortowe i spowoduje szybkie zmęczenie. Ponadto istnieje ryzyko, że przytroczony do plecaka czekan będzie przeszkadzał w trakcie chodzenia i może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji.
Na co zwrócić uwagę przy zakupie?
Znasz już zasady dopasowania czekana do wzrostu oraz rodzaju aktywności fizycznej. Co jeszcze należy wziąć pod uwagę przy zakupie tego narzędzia dla turysty, wspinacza czy skiturowca?
-
waga – im mniejsza, tym lepsza, zwłaszcza gdy wybieramy czekan turystyczny lub skiturowy, który przez większość czasu (szczególnie w terenie o małym nachyleniu) będzie jedynie przytroczony do plecaka;
-
lonża/pętla – wybieraj modele produkowane z nylonu i wyposażone w regulację długości;
-
zapasowe ostrza – w przypadku czekanów technicznych;
-
dodatkowe akcesoria – wybierz gumowe nakładki na grot, głowicę i dziób lub całościową osłonę na czekan. Zwiększy to bezpieczeństwo transportowania i przechowywania czekana oraz pozwoli uniknąć zniszczeń czy obrażeń powstałych na skutek kontaktu z ostrymi elementami;
-
certyfikaty i normy – czekan powinien spełniać normę PN-EN 13089 / EN 13089:2011+A2:2021 dla Sprzęt alpinistyczny – Narzędzia do lodu.
Jak używać czekana?
Dobór odpowiedniego czekana jeszcze nie jest gwarancją jego właściwego funkcjonowania. Znaczenie ma też wiedza i praktyczne umiejętności posługiwania się nim w prawidłowy sposób w wybranym terenie. W tym celu warto wybrać się na kurs turystyki zimowej, gdzie pod okiem specjalistów dowiesz się, jak używać czekana (podchodzenie, hamowanie, asekuracja, budowanie stanowisk, osadzanie śrub i haków itp.) i innego podstawowego sprzętu typu raki, lawinowe ABC (sonda, detektor, łopata śnieżna). Zwykle szkolenie obejmuje też podstawy nawigacji czy sposoby zachowania się w sytuacji zagrożenia (np. ćwiczenia lawinowe).
Czekan i raki to kluczowe elementy ekwipunku każdego miłośnika wymagających górskich terenów pokonywanych w zimie, lodospadów czy jazdy backcountry (zajrzyj do naszego poradnika: Raki na buty – jakie wybrać?). Dobierając czekan, pamiętaj, aby odpowiednio dopasować go do swojego wzrostu oraz przeznaczenia, w przeciwnym razie nie będzie on spełniał swoich funkcji i nie zapewni Ci wystarczającego bezpieczeństwa. Na Sportano.pl znajdziesz szeroki wybór czekanów do alpinizmu klasycznego, wspinaczki technicznej, wspinaczki lodowej czy skitouringu od renomowanych marek: Black Diamond, BLUE ICE, Climbing Technology, Grivel czy Salewa. Potrzebujesz pomocy przy wyborze czekana? Przyjdź do sklepu stacjonarnego Sportano.pl w Homepark Targówek w Warszawie i skorzystaj z pomocy naszych ekspertów.