Tenis jest często określany mianem sportu elitarnego, jednak wbrew pozorom jest uprawiany zarówno przez profesjonalistów, jak i amatorów na kortach na całym świecie. Ten sport rakietowy zyskał w Polsce na popularności po sukcesach m.in.: Agnieszki Radwańskiej, duetu Fyrstenberg/Matkowski, Igi Świątek i Huberta Hurkacza. Stawiasz pierwsze tenisowe kroki lub zaczynasz oglądać mecze i chcesz lepiej się orientować, o co chodzi w grze? Poznaj zasady gry w tenisa, dowiedzieć się, jak zdobywa się punkty, w jaki sposób należy serwować i jakie są podstawowe tenisowe zagrania.
Historia tenisa
Tenisowe początki wiążą się ze średniowieczną grą dworska jeu de paume („gra dłonią”), w którą najchętniej grano we Francji. W XVI wieku do rozgrywki dodano rakietę. Historia współczesnego tenisa to XIX wiek, kiedy to w Anglii opracowano pierwsze formalne założenia gry, w tym zastąpiono kort w kształcie dwóch trapezów wersją prostokątną. Gra określana mianem „real tenis” była dostępna dla nielicznych i najczęściej toczyła się na specjalnie przygotowanych kortach w zamkach czy rezydencjach szlacheckich. Wraz z upływem czasu i rosnąca popularnością tenisa, wprowadzono nowe zasady gry i usprawnienia, a pierwszy turniej na korcie dostosowanym do rozgrywek na otwartej przestrzeni odbył się w 1874 roku na terenach londyńskiego Wimbledonu. W tym samym czasie ustalono też standardowe wymiary kortu oraz rakiety do tenisa. W 1924 roku powstała Międzynarodowa Federacja Tenisowa (ITF – International Tennis Federation), która zajmuje się nadzorem i regulacjami rozgrywek na różnych poziomach. W 1968 roku wprowadzono profesjonalny tenis, a gracze zyskali możliwość wygrania tzw. Wielkiego Szlema, czyli 4 wielkoszlemowych turniejów w roku kalendarzowym: Australian Open, French Open (Roland Garros), Wimbledon i US Open.
Rodzaje kortów i gry w tenisie
W tenisie wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje gier:
- singiel/ gra pojedyncza – w rozgrywce uczestniczy dwóch tenisistów lub dwie tenisistki. Grają oni na korcie mierzącym 23,77 m długości i 8,23 m szerokości;
- debel/gra podwójna – rywalizacja toczy się między zespołami składającymi się z dwóch graczy tej samej płci. Gra prowadzona jest na korcie o wymiarach 23,77 x 10,97 m;
- mikst/gra mieszana – zespół składa się z pary zawodników (tenisista-tenisistka), a gra odbywa się na korcie mającym 23,77 m długości i 10,97 m szerokości.
Oprócz tego mamy jeszcze tenis na wózkach, gdzie zawodnicy grają pojedynczo lub w deblu na dedykowanych wózkach inwalidzkich, tenis plażowy czy amerykański debel (rozgrywka między trzema graczami – 2:1).
Jeśli chodzi o rodzaje kortów, ze względu na tzw. szybkość nawierzchni (prędkość, z jaką piłka odbija się od podłoża i narzuca tempo oraz styl gry), dzielimy je na:
- ceglaste/ziemne/tzw. mączka (Clay) – charakterystyczna pomarańczowa nawierzchnia (w USA jest ona koloru zielonego) jest określana jako najwolniejsza z uwagi na to, że przez chropowatość powoduje utratę prędkości odbicia. Jednocześnie piłka po kontakcie z mączką odbija się wysoko. Nawierzchnia umożliwia ślizganie się. Na kortach ziemnych (np. Roland Garros) najczęściej rozgrywane są długie, widowiskowe mecze;
- trawiaste (Grass) – najszybszy typ nawierzchni, spotykany m.in.: na kortach Wimbledonu. Z uwagi na niskie i dynamiczne odbicie piłki, gra na korcie trawiastym wymaga szybkiej reakcji i zwykle wiąże się z krótkimi wymianami;
- twarde (Hard) – wykonane z akrylu (np. korty w Australian Open), betonu czy asfaltu, to szybki lub średnioszybki typ nawierzchni. Gładka powierzchnia sprawia, że piłka odbija się od niej szybko i średnio wysoko. Na twardym korcie nie ma możliwości wykonywania wślizgów, co wiąże się m.in.: z mocniejszą pracą nóg i większą ilością kroków;
- dywanowe (Carpet) – mają postać np. sztucznej darni lub wykładziny i można je rozwinąć jak tradycyjny dywan. Są stosowane do budowy kortów na potrzeby imprez tenisowych rozgrywanych w halach sportowych. Ten typ nawierzchni cechuje się szybkim i niskim lub średnio wysokim odbiciem piłki, ale i łatwością w ustaleniu momentu jej odbicia.
Tenis – zasady gry
W naszym artykule przyjrzymy się podstawowym zasadom gry w tenisa. Rozgrywka odbywa się na specjalnie przygotowanym korcie w kształcie prostokąta, który posiada oznaczenia w postaci:
- linii końcowych (baseline) – zlokalizowane najdalej od siatki i wyznaczona równolegle do niej. Mierzy 10,16 cm szerokości;
- linii bocznych – określa boczny zakres pola gry w singlu;
- linii serwisowych (inaczej podania) – mieszczą się w odległości 6,40 m od siatki;
- linia środkowa – biegnie pionowo przez środek kortu, dzieląc go na dwie równe połowy;
- korytarza deblowego – obszar kortu znajdujący się między linią boczną gry pojedynczej a boczną linią gry podwójnej/mikstowej;
- kara serwisowego – obszar pola gry pomiędzy linią boczną singlową, linią podania i boczną linią serwisową.
W połowie korty mieści się siatka przymocowana do słupków, która na bokach jest zawieszona na wysokości 1,07 m, a na środku jest ściągnięta do wysokości 0,914 m.
Przed rozpoczęciem meczu, zawodnicy stojąc przy siatce losują połówki kortu. Sędzia spotkania rzuca monetą i w zależności od tego, co wypadnie i który zawodnik wybrał dane oznaczenie, zyskuje prawo do wyboru strony kortu lub przywilej serwowania w pierwszej kolejności.
Serwis
To zagranie jednego z zawodników (podającego), które rozpoczyna wymianę. Musi być wykonany za linii serwisowej (gdy stopa nadepnie linię mamy tzw. foot fault), piłkę należy uderzyć powyżej poziomu głowy i trafić nią w określony obszar na przeciwległej stronie kortu. Wyróżniamy kilka rodzajów serwisu w tenisie: płaski, topspinowy czy slice. Piłka po serwisie musi przekroczyć siatkę i dotknąć przeciwnego pola, aby zdobyć punkt. Jeśli piłka odbije się od siatki i wpadnie do przeciwnego pola, mamy do czynienia z netem i drugim podaniem. Gdy powtórzony serwis jest błędny (tzw. podwójny błąd serwisowy, gdy piłka wpada w siatkę po stronie podającego, dotyka siatki lub spada poza polem gry itp.) punkt zdobywa przeciwnik.
W przypadku gry podwójnej lub miksta, zawodnicy z danej drużyny wyznaczają serwującego w pierwszym gemie. Wówczas drugi zawodnik będzie serwował w trzecim gemie. Przeciwna drużyna rozpoczyna grę w drugim i czwartym gemie.
Punktacja
Punkty w tenisie są zdobywane w wyniku wygrywania gemów i setów, a system opiera się na sekwencji punktów przyjmujących wartości:
- 0 – brak punktu;
- 15 – 1 punkt;
- 30 – 2 punkty;
- 40 – 3 punkty;
- gem – 4 punkty.
Przykładowo, w tenisie możemy mieć wyniki: 15-0, 15-15, 15-30, 40-15, 30-40; itd. W przypadku wyniku 40-40, czyli tzw. równowagi, ma miejsce „deucz”. W tej sytuacji zawodnik musi zdobyć kolejny punkt, ale musi zrobić to dwukrotnie z rzędu, aby wygrać gem. Inną metodą rozgrywania seta w sytuacji równowagi jest tzw. tie-break, gdzie gra się do uzyskania przez jednego z zawodników 7 punktów i dwupunktowej przewagi nad rywalem.
Set zdobywa się po wygraniu 6 gemów, a mecz toczy się, do momentu, aż jeden z zawodników wygra 2 lub 3 sety (np. męskie turnieje Australian Open czy mecze w Pucharze Davisa). Match point to piłka meczowa, czyli zagranie dzielące zawodnika od wygrania całego meczu.
Każda wymiana ma na celu takie uderzenie piłki, aby przeciwnik nie zdołał jej odebrać lub odbił ją w taki sposób, że nie będzie ona w tanie przelecieć na drugą stronę kortu nad siatką lub dwukrotnie dotknie nawierzchni po stronie odbijającego.
Break point to sytuacja w gemie, w której serwujący ma szanse przełamać serwis przeciwnika i zdobyć gem (np. przy stanie 30-40). Jeśli wykorzysta break point i wygra gem przeciwnika, zdobywa gem przełamania, co oznacza, ze przejął serwis przeciwnika i zyskał przewagę w meczu. Natomiast gdy serwujący zawodnik obroni break point i wygra gem, przeciwnik nie zdobywa przełamania i gra toczy się dalej. Jeśli zawodnik wygra set do „0” to mówi się na to „bajglu”, a gdy odda mecz z powodów zdrowotnych mamy do czynienia z „kreczem”.
Zmiana stron
Zmiana stron kortu ma miejsce:
- po pierwszym, trzecim i każdym kolejnym nieparzystym gemie w ciągu seta;
- po zakończeniu seta chyba, że suma gemów w danym secie jest parzysta, wówczas zmiana następuje po zakończeniu pierwszego gema następnego seta;
- w tie-breaku zmiana stron kortu następuje po każdych sześciu rozegranych punktach.
Przerwy
Po zdobytym punkcie, przerwa w tenisie wynosi nie więcej niż 20 sekund, przy zmianie stron kortu – 90 sekund, a po zakończeniu seta zawodnicy mogą odpoczywać przez 120 sekund. Jeśli któryś z zawodników dozna kontuzji, może poprosić o tzw. medical time-out, czyli przerwę medyczną.
Podstawowe zagrania w tenisie
Oprócz serwisu, który jest zagraniem rozpoczynającym całą wymianę, piłka tenisowa może być uderzona na kilka innych sposobów:
- forehand/forehend – to podstawowe uderzenie piłki za pomocą wewnętrznej strony rakiety. Zawodnik praworęczny wykonuje forehand prawą ręką i a leworęczny – lewą;
- backhand/beckhend – kolejne elementarne zagranie piłki tym razem przy użyciu zewnętrznej strony rakiety. Tenisista leworęczny uderza od prawej strony, a praworęczny – od lewej. Backhand można wykonać jednorącz lub oburącz;
- as serwisowy – takie podanie piłki, które uniemożliwi rywalowi jej sięgnięcie i odbicie;
- wolej/volley – polega na uderzeniu piłki w locie, zanim upadnie ona na kort. Wolej wykonywany jest zwykle w odpowiedzi na krótkie uderzenie przeciwnika lub podczas gry na siatce. Można uderzyć wolejem z forehandu lub backhandu;
- lob – w tym zagraniu tenisowym piłka ma minąć przeciwnika przelatując nad nim i spadając jak najbliżej końcowej linii. Najczęściej lob wykonuje się, gdy przeciwnik znajduje się blisko siatki;
- slice/slajs – zagranie nadające piłce tzw. rotację wsteczną. Piłka po slajsie spada nisko po stronie rywala i traci prędkość, co utrudnia mu skuteczne odbicie;
- passing shot – w tym zagraniu piłka ma minąć przeciwnika bokiem, gdy on znajduje się w bliskiej odległości od siatki lub w trudnej pozycji, w której chce zagrać wolej;
- return – pierwsze uderzenie piłki po serwisie przeciwnika;
- smecz/smash – wiąże się z uderzeniem piłki w najwyższym punkcie lotu;
- drop shot/skrót – zagranie piłki w taki sposób, aby spadła ona zaraz za siatką po stronie rywala. Drop shot zwykle stosuje się, gdy przeciwnik znajduje się blisko linii końcowej lub za nią;
- cross – przebicie piłki w ten sposób, że leci ona po przekątnej całego kortu;
- drive – zagranie tenisowe, w którym uderzona piłka leci na stronę rywala z dużą prędkością i lekką rotacją;
- topspin – uderzenie z dołu do góry, które nadaje piłce góra rotację i sporą prędkość;
- tweener/hotdog – odbicie piłki między nogami w momencie, gdy gracz jest odwrócony plecami do kortu.
Jeśli jesteś na początku tenisowej drogi i zastanawiasz się nad wyborem odpowiedniej rakiety, przeczytaj nasz poradnik: Jaką rakietę do tenisa wybrać? Szeroki wybór sprzętu tenisowego, w tym rakiety, piłki, odzież, obuwie, owijki, naciągi i inne akcesoria od uznanych producentów, takich jak: Babolat, HEAD, Wilson, YONEX, Diadora, VICTOR, FILA, Lacoste, Mizuno, Slazenger, Tecnifibre czy Tretorn znajdziesz na Sportano.pl.