Wychłodzenie organizmu, czyli wszystko o hipotermii: przyczyny, objawy, pierwsza pomoc 

Pojawienie się dreszczy może wskazywać na wychłodzenie organizmu. Zamiast bagatelizować sygnał dawany przez organizm, znajdź bezpieczne i ciepłe miejsce do ogrzania się lub załóż dodatkową warstwę odzieży. Dowiedz się, jak rozpoznać poszczególne stany hipotermii i jak powinna wyglądać pierwsza pomoc.

Co to jest hipotermia?

Hipotermia zamiennie nazywana wychłodzeniem organizmu to stan, w którym temperatura ciała wynosi mniej niż 35 stopni Celsjusza. W hipotermii organizm wychładza się szybciej niż jest w stanie wytworzyć ciepło niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Niewielkie wychłodzenie zwykle kończy się przeziębieniem. W przypadku silnej hipotermii, czyli momentu, w którym temperatura ciała jest niższa niż 28 stopni Celsjusza – następuje śmierć.

Przyczyny

Do wychłodzenia organizmu może dojść w wyniku długotrwałej ekspozycji na działanie bardzo niskich temperatur powietrza (w połączeniu z wysoką wilgotnością) czy wody (wychładza organizm szybciej niż powietrze). Najczęściej problem pojawia się w okresie zimowym, gdy np. nie dopasujemy stroju do warunków atmosferycznych, przemokniemy, wybieramy się na wyprawy wysokogórskie czy morsujemy (kąpiele w zimnej wodzie). Przyczyną hipotermii może być również zahamowanie procesów metabolicznych, niektóre choroby przewlekłe, niedożywienie czy leki antydepresyjne lub uspokajające. Na hipotermię są także narażone wcześniaki urodzone przed 26.-28. tygodniem ciąży (brak brunatnej tkanki tłuszczowej).

Rodzaje i objawy wychłodzenia organizmu

Hipotermia powoduje zwolnienie wszystkich procesów życiowych, co oznacza niższą efektywność działania, brak koncentracji i świadomości otoczenia, co w efekcie może prowadzić do poważnych wypadków zagrażających nie tylko zdrowiu, ale i życiu. Najpoważniejszą konsekwencją wychłodzenia organizmu może być śmierć. Wyróżnia się 4 stopnie hipotermii – od stanu łagodnego, w którym osoba jest przytomna i może sama o siebie zadbać, po krytyczny, w którym dochodzi do zatrzymania akcji serca. Rodzaj symptomów w dużej mierze zależy od indywidualnego stopnia odporności.

Łagodna hipotermia to stan, w którym temperatura ciała mieści się między 35-32 stopniami Celsjusza. Człowiek jest przytomny, nieco osłabiony i przestraszony, ale potrafi sam o siebie zadbać. Pozostałe objawy:

• silne dreszcze;

• dezorientacja;

• zimne stopy i dłonie, które są dodatkowo blade lub sine;

• zawroty głowy.

Objawy umiarkowanego stadium hipotermii:

• temperatura ciała 32-28 stopnie Celsjusza;

• osoba jest przytomna, ale senna, nie jest w stanie samodzielnie o siebie zadbać;

• występuje dezorientacja, apatia, problemy z koordynacją i mową;

• brak dreszczy;

• niemiarowe tętno;

• skóra na klatce piersiowej jest chłodna w dotyku.

Ostry stan hipotermii objawia się:

• temperaturą ciała między 28-24 stopniami Celsjusza;

• umiarkowanym lub złym stanem fizycznym i psychicznym;

• brakiem ruchu;

• apatia i brakiem reakcji na bodźce;

• nie odpowiadaniem na pytania;

• utratą przytomności;

• skórą, która jest lodowata w dotyku;

• możliwością zatrzymania akcji serca.

Krytyczny stan hipotermii występuje, gdy temperatura ciała spada poniżej 24 stopni Celsjusza. Objawy:

• brak przytomności;

• brak oddechu;

• brak oznak krążenia krwi;

• zimna skóra w kolorze sino-zielonym;

• zatrzymanie akcji serca.

Pierwsza pomoc przy hipotermii

Podstawową zasadą udzielania pierwszej pomocy w hipotermii jest dopasowanie działań do stadium wychłodzenia ciała. Konieczne jest stopniowe i powolne rozgrzewanie ciała (np. przykładanie lekko ogrzanego ręcznika do głowy, pleców, szyi i ud, aby zapobiec dalszej utracie ciepła) oraz odpowiednie nawodnienie organizmu. Należy podawać ciepłe (nie gorące) napoje z dodatkiem cukru. W przypadku mokrych ubrań, trzeba je zdjąć/rozciąć i przykryć osobę kocem, śpiworem lub ciepłą odzieżą. Należy cały czas kontrolować stan poszkodowanego i nie dać się zwieść zapewnieniom typu „Nic mi nie jest”, „Poradzę sobie” itp., gdyż na skutek wyziębienia taka osoba może mieć problemy z właściwą oceną sytuacji.

Brak poprawy stanu osoby wychłodzonej lub nasilenie objawów wymaga wezwania lekarza. Jeśli osoba nie oddycha lub ma niewyczuwalny puls, rozpocznij reanimację i kontynuuj ją do przyjazdu służb medycznych lub do momentu powrotu przytomności. Warto pamiętać, że przy ostrym wychłodzeniu serce i płuca pracują bardzo wolno, dlatego konieczne jest sprawdzanie funkcji życiowych nawet przez 1 minutę.

Numery alarmowe: 112 (ogólny) lub 999 (pogotowie ratunkowe), 998 (straż pożarna), 997 (policja).

Czego nie robić przy wychłodzeniu organizmu?

Jednym z najpoważniejszych błędów, jakie można popełnić chcąc pomóc osobie z hipotermią, jest próba nagłego ogrzania jej poprzez m.in. wprowadzenie do pomieszczenia z bardzo wysoką temperaturą czy zanurzanie jej (w całości lub poszczególnych części ciała) w gorącej wodzie. Skutki będą odwrotne do zamiarów – dojdzie do szoku termicznego, nastąpi rozszerzenie naczyń krwionośnych i odpływ zimnej krwi do innych partii ciała, co powoduje obniżenie ogólnej ciepłoty. Nie należy również masować zmarzniętych części ciała, aby nie uszkodzić skóry czy poruszać nimi w różnych kierunkach. Podczas wychłodzenia organizmu, ciepła krew krąży głównie w serca i mózgu, aby utrzymać odpowiednią temperaturę do ich prawidłowego funkcjonowania. W wyniku ruchu zimna krew zacznie szybciej płynąć, a po dotarciu do serca może spowodować zatrzymanie jego pracy (tzw. afterdrop).

Jak zapobiec hipotermii?

Istnieje kilka sposobów, dzięki którym zmniejszysz ryzyko wychłodzenia organizmu:

• zakładaj ubranie zapewniające swobodę ruchów (nie może utrudniać krążenia) i dopasowane do temperatury otoczenia. Najlepiej ubieraj się warstwowo (tzw. na cebulkę), aby móc na bieżąco regulować komfort cieplny w zależności od potrzeb. Pozwoli to uniknąć również przegrzania. Przy nadmiernej potliwości i kontakcie z niską temperaturą, zimnym deszczem oraz wiatrem łatwiej jest o wychłodzenie. Postaw na materiały szybkoschnące i zapewniające dobrą oddychalność skórze (poliester, wełna itp.). Unikaj bawełny, która po nasiąknięciu wilgocią długo schnie, gdyż nie oddaje wody na zewnątrz;

• wybieraj ciepłe obuwie zapewniające palcom możliwość poruszania się;

• dbaj o noszenie dodatków chroniących głowę, uszy i szyję przed przewianiem i utratą ciepła (czapka, rękawiczki, szalik lub chusta wielofunkcyjna typu Buff);

• unikaj stania nieruchomo;

• nie spożywaj napoi alkoholowych (sprzyjają wychłodzeniu organizmu);

• planując wyprawę w góry, analizuj na bieżąco komunikaty pogodowe, staraj się zorganizować trasę tak, aby zdążyć dojść do bezpiecznego schronienia przed zachodem słońca, miej przy sobie m.in. ogrzewacze;

• jeśli morsujesz, pamiętaj o odpowiednim przygotowaniu się do tego typu aktywności (więcej w naszym artykule: Jak prawidłowo przygotować się do morsowania);

• nie podejmuj niestandardowych aktywności fizycznych bez przygotowania, np. wspinaczka górska w niepełnym ubraniu.