Wspinaczka to aktywność uprawiana na całym świecie, która może mieć różną formę – od boulderingu i wspinaczki skałkowej przez wspinanie sportowe i mikstowe po alpinizm. Choć wiele sposobów wspinania może wydawać się do siebie podobnych, jednak nie brakuje unikalnych technik poruszania się po skałkach czy lodowcach. Dowiedz się, jakie rodzaje i style wspinaczkowe wyróżniamy i czym się one charakteryzują, abyś mógł wybrać najlepszą dla siebie metodę wspinania.
Czym jest wspinaczka?
Przez dość ogólną definicją, która mówi, że wspinaczka polega na przemieszczaniu się po stromym i wymagającym terenie, w którym do zachowania równowagi niezbędne jest przynajmniej użycie rąk, traktowana jest ona zarówno jako dyscyplina sportowa, ale też forma rekreacji czy turystyki górskiej.
Wykorzystując odpowiednie techniki wspinaczkowe oraz sprzęt, wspinając się należy pokonać przeszkody, ściany skalne, turnie, urwiska, lodowce lub sztucznie przygotowane ścianki. Wspinaczka obejmuje wiele rodzajów i stylów wspinania oraz może mieć różny stopień trudności – od łatwych tras na panelu (sztucznej ściance) po wymagające przedsięwzięcia alpinistyczne czy free solo (wspinanie bez asekuracji).
Czy wspinaczka to sport ekstremalny?
W przeszłości wspinaczka była wpisana na listę sportów ekstremalnych, jednak obecnie, ze względu na dużą różnorodność odmian wspinania się, jest to również świetna forma rekreacji dla osób w każdym wieku. W przypadku wspinaczki na sztucznej ściance czy niskich skałkach mamy do czynienia ze sportem niskiego ryzyka. Mianem ekstremalnych natomiast określimy rodzaje wspinania się w trudnych i wymagających warunkach, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia czy życia, czyli wspinaczce górskiej, free solo, alpinizmie czy wspinaczce lodowej.
Rodzaje wspinaczki – charakterystyka
Opisując wspinaczkę, oprócz podstawowej klasyfikacji (wspinaczka zimowa, klasyczna i hakowa – z użyciem sztucznych ułatwień), wyróżnia się kilka jej rodzajów, których podział uzależniony jest od takich kryteriów, jak m.in.:
- teren – wspinaczka górska, skałkowa, ściankowa, piaskowcowa, lodowa, mikstowa, wysokościowa (himalaizm) czy Big Wall (wspinaczka wielościankowa);
- rodzaj asekuracji – wspinaczka z górną asekuracją (z tzw. wędką lub na drugiego), wspinaczka z dolną asekuracją oraz free solo (żywcowanie);
- sposób osadzenia punktów asekuracyjnych – wspinaczka sportowa i tradowa.
Wspinaczka klasyczna
Kluczem tradycyjnej wspinaczki jest samowystarczalność – polega ona na pokonywaniu przewyższeń i wspinaniu się na szczyty górskie przy użyciu przede wszystkim siły mięśni i umiejętności. Sprzęt w tym przypadku powinien jedynie być wykorzystywany jako forma asekuracji, nie wsparcia.
Wspinaczka górska
Mianem wspinaczki górskiej określa się pokonywanie terenów górskich, w tym wielowyciągowych tras przy użyciu profesjonalnego sprzętu wspinaczkowego (np. uprząż, liny połówkowe, friendy i kości do asekuracji, ekspresy, karabinki itp.). W Polsce do tego rodzaju wspinaczki zalicza się taternictwo, a w pozostałych częściach globu himalaizm oraz alpinizm.
Wspinaczka hakowa
Popularnie zwana hakówką lub aid climbing to forma wspinania się z wykorzystaniem sztucznych ułatwień, w tym haków osadzanych w skałach przez wspinacza. Wykorzystywane są one jako chwyty lub stopnie i pozwalają na np. zawieszenie dedykowanych drabinek (tzw. ławeczki), co ma umożliwić poruszanie się po trasie, a jednocześnie stanowić punkty asekuracyjne. Aktualnie wspinaczkę hakową uprawia się metodę clean aid, która polega na używaniu nowoczesnego sprzętu, który nie ingeruje mocno w skałę i nie powoduje jej niszczenia.
Bouldering
Bouldering to rodzaj wspinaczki po głazach, trawersach czy ściankach, który realizowany jest bez używania liny. W celach asekuracyjnych stosuje się tzw. crash pady, czyli mobilne, grube materace. Bouldering to aktywność podejmowana w pojedynkę – druga osoba, czyli tzw. spotter, pilnuje bezpieczeństwa wspinacza podczas ewentualnego upadku. Maksymalna wysokość zwykłej ściany do boulderingu to ok. 4 m. Bouldering można uprawiać zarówno na zewnątrz, jak i w centrach wspinaczkowych, które oferują różne stopnie trudności tras. Więcej przeczytasz w naszym poradniku: Bouldering: co to jest, jak zacząć?
Wspinaczka sportowa
Wspinaczka sportowa to forma wysiłku fizycznego, która odbywa się na przygotowanej trasie z wykorzystaniem punktów asekuracyjnych na stałe zamocowanych w skale (np. spity). Główny nacisk kładzie się tutaj na fizyczność – wspinacz ma jak najszybciej dotrzeć z dołu trasy na odpowiednią wysokość, korzystając z uprzęży i szybkich lin oraz swoich umiejętności i stopnia wytrenowania. Wspinaczka sportowa jest dość popularna chociażby z uwagi na to, że nie wymaga dużej ilości specjalistycznego sprzętu, tak jak np. wspinaczka tradycyjna, przez co jest bardziej ogólnodostępna. Ponadto można ją uprawiać zarówno na zewnątrz na prawdziwej skale, jak i na krytych trasach zlokalizowanych w centrach wspinaczkowych.
Wspinaczka skałkowa
Zgodnie z nazwą, do wspinaczki skałkowej wykorzystywane są tereny skalne. Wspinanie się ma miejsce na stromych ścianach i po wyznaczonych trasach oraz może mieć charakter rekreacyjny lub wyczynowy. Odbywa się w dwuosobowych zespołach, gdzie jedna osoba pokonuje wyznaczoną ścieżkę, a druga ma za zadanie ją asekurować. Wspinaczki skałkowej nie uprawia się w okresie zimowym oraz na terenach pokrytych śniegiem i lodem.
Wspinaczka lodowa
Rodzaj wspinaczki dla profesjonalistów oraz osób z doświadczeniem we wspinaczce skałkowej, poszukujących alternatywy do utrzymania formy w okresie zimy. Wspinaczka lodowa wymaga używania specjalistycznego sprzętu (w tym: czekana technicznego, czyli tzw. dziaba, raków i śrub lodowych), który umożliwia poruszanie się po zamarzniętych wodospadach, oblodzonych klifach czy innej śliskiej powierzchni w miesiącach zimowych. W przypadku dużych wysokości i w górach odpowiednie warunki do wspinaczki lodowej można znaleźć przez cały rok.
Wspinaczka mikstowa
Łączy w sobie wspinaczkę lodową i skałkową. Do wspinaczki mikstowej wykorzystywany jest sprzęt dedykowany zarówno eskapadom na lodowce (czekan, raki, śruby lodowe itp.) czy w tereny pokryte śniegiem, jak i stosowany na suchych skałach. Mikst wymaga doświadczenia (w tym w drytoolingu i wspinaniu się na wielowyciągówkach) oraz świetnego przygotowania technicznego i fizycznego.
Wspinaczka na sztucznej ściance
Wspinaczka na tzw. panelu to doskonały sposób na rozpoczęcie przygody ze wspinaczką w terenie. Wspinanie odbywa się na specjalnie przygotowanej sztucznej ściance z przymocowanymi do niej chwytami, które umożliwiają poruszanie się w górę. Panele często znajdują się w zamkniętych pomieszczeniach i są wyposażone w trasy o różnych stopniu trudności.
Big Wall
Inaczej wspinaczka wielościanowa, polega na wspinaniu się na skały o wysokości setek lub tysięcy metrów, co zwykle zajmuje kilka dni, a nawet tygodni i wiąże się np. z noclegiem w ścianie. Ten rodzaj wspinaczki jest bardzo wymagający, ponieważ wiąże się m.in. z koniecznością noszenia całego niezbędnego sprzętu wspinaczkowego, namiotu do spania (tzw. portaledge), jedzenia i innych rzeczy przydatnych podczas pobytu na ścianie. Do najbardziej znanych tras Big Wall należą El Cap oraz Half Dome w Parku Narodowym Yosemite.
Free solo
Określana mianem wspinaczki „na żywca” lub tzw. żywcowaniem to jedna z najbardziej niebezpiecznych form wspinania z uwagi na nieużywanie asekuracji. Free solo uprawia się na skałach o wysokościach większych niż 10 m, bez użycia lin, uprzęży i innego sprzętu ochronnego. Wspinacz polega na swoich umiejętnościach oraz sile fizycznej i psychicznej. Najsłynniejsi free-soloiści to m.in.: Alex Honnold czy John Bachar.
Jakie style wspinaczkowe wyróżniamy?
W przypadku wspinaczki górskiej oraz sportowej, wykorzystuje się takie style wspinania (metody pokonywania ścieżki wspinaczkowej), jak:
- OS (ang. On Sight) – tzw. od strzału, który polega na tym, że masz pokonać nieznaną sobie drogę w jednej próbie. Możesz spojrzeć na trasę tylko raz – przed rozpoczęciem wspinaczki i nie możesz korzystać z podpowiedzi innych wspinaczy, ani też obserwować ich przejścia;
- FL (ang. Flash) – należy pokonać drogę bez odpadnięcia i za pierwszym razem, jednak tutaj możesz zarówno przeanalizować i zaplanować trasę przed wspinaczką, jak również obserwować, jak radzą sobie inni zawodnicy oraz liczyć na nich wsparcie;
- RP (ang. Red Point – czerwony punkt) – aby przejść daną drogę wspinaczkową, możesz wcześniej ją rozpoznać i wyznaczyć odpowiednią sekwencję przechwytów;
- RK (niem. Rot Krels – czerwony krzyż) – w tym stylu wspinaczkowym możesz odpadać od ściany czy zawisać na linie, jednak każda nieudana próba wymaga powrotu do punktu „no hand rest”;
- AF (ang. All Free) – w tym stylu wspinaczkowym możesz zarówno przenalizować ścianę, odpoczywać oraz korzystać ze wskazówek innych osób. Przeważnie stosowany w stylu RK albo RP;
- TR (ang. Top Rope) – tzw. wędka polega na pokonaniu drogi z górną asekuracją (lina zawieszona jest na szczycie ścieżki). Styl obarczony najmniejszym ryzykiem urazu, często wykorzystywany w patentowaniu drogi czy w wspinaczce o charakterze rekreacyjnym.
Teraz, gdy wiesz już, jakie są rodzaje wspinaczki, czym się charakteryzują oraz jakiego sprzętu i umiejętności wymagają, możesz pojąć pierwsze próby wspinania. Jeśli nie masz żadnego wspinaczkowego doświadczenia, wybierz się na sztuczną ściankę wspinaczkową, gdzie pod okiem wykwalifikowanego instruktora poznasz zasady wspinania się i nabędziesz podstawowe umiejętności potrzebne na skałkach czy w górach. W przypadku wspinania w terenie, należy pomyśleć o kursie wspinaczkowym, a jeśli wiesz już, że wspinanie górskie jest dla Ciebie i przymierzasz się do wyprawy w Tatry, weź udział w kursie taternickim.