Góry zimą są równie fascynujące i oferują niesamowite możliwości, jak w cieplejszych porach roku, ale jednocześnie są jeszcze bardziej wymagające i nieprzewidywalne. Aby bezpiecznie wędrować górskimi szlakami w zimie i mieć z tego dużo przyjemności oraz satysfakcji, należy odpowiednio się przygotować zarówno w zakresie ubioru, sprzętu, jak i technik wędrowania, planowania trasy czy reagowania na sytuacje kryzysowe. Podpowiadamy, jak czerpać pełnię radości z zimowego odkrywania górskich szlaków.
Góry zimą – o czym pamiętać?
Zapierające dech w piersiach krajobrazy i satysfakcja ze zdobycia górskiego szczytu zimą przyciągają wielu miłośników pieszych wędrówek. Jednak niezależnie od tego, czy jesteś zaprawionym w bojach fanem trekkingu, czy masz przed sobą plany na pierwsze zimowe wyjście w góry, warto pamiętać, że zima to okres, gdy warunki atmosferyczne mogą zmieniać się w mgnieniu oka, a temperatura może spadać do ekstremalnych wartości. Dotyczy to nie tylko turystyki wysokogórskiej, ale również wędrówek po niższych górach.
I nawet jeśli daną trasę znasz jak przysłowiową własną kieszeń, w zimowych warunkach nagle może okazać się, że szlak łatwy do przejścia latem czy jesienią, staje się zdecydowanie trudniejszy i wymaga kilkukrotnie większego nakładu sił oraz energii do jego pokonania. W górach zimą trzeba liczyć się nie tylko z zaspami śnieżnymi, lodem przykrytym białym puchem, niskimi temperaturami, szarówką zagrożeniem lawinowym czy szybko zapadającym zmrokiem (w grudniu ciemno robi się już ok. godz. 16:00), ale również wychłodzeniem organizmu i trudnościami w orientacji nawet w miejscach, gdzie bywałeś już wiele razy. Wystarczy nagła zamieć śnieżna czy gęsta mgła, abyś miał problem z odnalezieniem oznaczeń szlaków, drogowskazów czy własnych śladów.
Zlekceważenie potencjalnych niebezpieczeństw i nieodpowiednie przygotowanie zarówno pod względem ubioru, jak i sprzętu turystycznego potrzebnego na górską wyprawę zimą, może nie tylko skutecznie zniechęcić Cię do kolejnych wyzwań w mroźnych miesiącach, ale też skończyć się poważnym urazem czy nawet zagrożeniem dla życia. Dlatego bezpieczeństwo powinno być zawsze Twoim priorytetem podczas wędrówek górskich, ale zimą przyda się szczególnie odpowiednie przygotowanie, wiedza i zdrowy rozsądek.
Bezpieczeństwo w górach zimą. Najważniejsze zasady
Chcesz spróbować turystyki górskiej w zimowej scenerii? A może masz już pewne doświadczenie w chodzeniu górskimi szlakami przykrytymi białym puchem, ale za każdym razem obawiasz się, czy jesteś odpowiednio przygotowany do zimowych wyzwań? Oto kilka kluczowych zasad, o których warto pamiętać, by cieszyć się bezpiecznymi i udanymi wypadami w góry w zimowych miesiącach.
Zaplanuj trasę
Planując trasę na zimową wyprawę w góry przede wszystkim upewnij, że wybrane szlaki są otwarte w tym czasie. Przykładowo, niektóre szlaki łącznikowe funkcjonują wyłącznie w okresie wiosna-jesień, a na czas zimy poruszanie się nimi jest zabronione ze względów bezpieczeństwa. W innych przypadkach, odcinki szlaków są zamykane czasowo z uwagi na ciężkie warunki atmosferyczne panujące w danym momencie. Niezbędne informacje znajdziesz na stronach TOPR-u (Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe), GOPR-u (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe) czy parków narodowych lub krajobrazowych.
Sprawdź szacowany całkowity czas przejścia danej trasy i dodaj do tego 2-3 godziny zapasu, ponieważ dane te nie uwzględniają pokonywania kolejnych kilometrów w śniegu, po lodzie czy w szarówce, co znacznie spowalnia tempo chodzenia. Sprawdź również poziom trudności i opis trasy, abyś mógł dopasować ją do swoich umiejętności i kondycji. Zawsze mierz siły na zamiary, zwłaszcza na początku przygody z zimową turystyką górką, i niepotrzebnie nie ryzykuj. W przypadku grupowej/rodzinnej wycieczki (w zimie grupowe wyjścia w góry są zalecane), dopasuj trasę do możliwości i poziomu sprawności najsłabszego/najmłodszego uczestnika. Na pierwsze wyjścia w góry dobrą opcją będzie wybór szlaku, który dobrze znasz, albo takiego, który jest często uczęszczany. Zorientuj się także, czy są alternatywne drogi, które pozwolą Ci bezpiecznie wrócić w przypadku nagłego załamania pogody, problemy zdrowotne czy innych trudności, które wystąpią na zaplanowanej trasie i będą zmuszały do szybszego powrotu. Warto też sprawdzić, czy szlak nie przecina się z np. nartostradą – może dojść do niebezpiecznych sytuacji typu zderzenie się z narciarzem. Zaplanuj godzinę wyjścia wczesnym rankiem, a powrót przed zmrokiem.
Bądź na bieżąco z prognozą pogody i zagrożeniami lawinowymi
Na kilka dni przed wyjściem na szlak, należy śledzić prognozę pogody na sprawdzonych serwisach pogodowych (np. meteo.imgw.pl, mountain-forecast.com) oraz na stronach TOPR-u i GOPR-u. Dzięki temu będziesz mieć ogląd, na jakie warunki musisz być przygotowanym i co warto spakować do plecaka. Prognozę sprawdź wieczorem na dzień przed wycieczką oraz z samego rana w dniu planowanej wyprawy. Możesz też sprawdzać podgląd aktualnej sytuacji na kamerkach online dających bezpośredni obraz z np. okolic schroniska górskiego. W razie bardzo złych warunków pogodowych, zrezygnuj z wyjścia w góry. Koniecznie śledź również komunikaty o zagrożeniach lawinowych. Dotyczy to nie tylko wypraw w Tatry. Więcej w poradniku: Lawina śnieżna.
Zadbaj o odpowiedni strój i obuwie
Na zimowe wyprawy w góry najlepiej ubierać się na tzw. cebulkę. Warstwowy system ubierania pozwoli Ci na bieżąco reagować na zmianę pogody czy intensywności wysiłku fizycznego w zależności od potrzeb. Zadbaj o wysokiej jakości bieliznę lub odzież termoaktywną wyprodukowaną z technicznych tkanin syntetycznych oraz wełny merino, która będzie sprawnie odprowadzać nadmiar wilgoci od skóry, a jednocześnie zapewni odpowiedni komfort cieplny. W mroźne dni przyda się warstwa pośrednia w postaci bluzy turystycznej, polaru czy cienkiej kurtki turystycznej typu softshell oraz warstwa zewnętrzna, której rolę może pełnić kurtka membranowa lub kurtka puchowa wypełniona pierzem naturalnym albo syntetyczną ociepliną (np. PrimaLoft®). Nie zapomnij o akcesoriach typu czapka, kominiarka, komin lub chusta wielofunkcyjna typu Buff, rękawiczki oraz stuptuty (zabezpieczą buty i nogawki spodni przed zabrudzeniem oraz przedostaniem się do nich śniegu).
Szczegóły w poradniku: Warstwowy system ubierania zimą.
Zaopatrz się w turystyczny sprzęt zimowy
Oprócz klasycznego wyposażenia, które przydaje się podczas górskich wycieczek, czyli m.in.: mapa i kompas, power bank, multitool, wysokoenergetyczny prowiant i termos z ciepłym napojem, latarka czołówka, apteczka turystyczna z folią NRC, konieczne będzie skompletowanie zimowego ekwipunku.
Przydatnym sprzętem w góry zimą są:
- rakiety śnieżne – zapobiegają zapadaniu się w głębokim i miękkim śniegiem. Więcej w poradniku: Rakiety śnieżne;
- raczki lub raki turystyczne – raczki turystyczne to doskonałe rozwiązanie na rekreacyjne wyjścia w niższe góry (np. Beskidy). Ich zadaniem jest zapewnienie dodatkowej stabilności i uniknięcie poślizgnięć na mokrych, śliskich lub lodowych powierzchniach. Z kolei raki turystyczne sprawdzą się na bardziej wymagających trasach, jak i w skitouringu, wspinaczce alpinistycznej czy zimowych biegach górskich. Szczegóły we wpisie: Raki na buty;
- kijki turystyczne/trekkingowe wyposażone w zimowe talerzyki – dzięki talerzykom zaprojektowanym specjalnie do wędrówek w białym puchu, unikniesz zapadania się kijków śniegu;
- stuptuty – dzięki specjalnym osłonom na buty i dolną część nogawek spodni, unikniesz przedostawania się śniegu w te obszary, a także unikniesz ich zabrudzenia i przemoczenia. Aby dowiedzieć się więcej, przeczytaj artykuł: Stuptuty;
- czekan – to zbudowane z głowicy, styliska i grotu wielofunkcyjne narzędzie wyglądające jak kilof pomoże utrzymać równowagę czy posłuży do samoasekuracji w trudnych terenach. Więcej w poradniku: Czekan alpinistyczny czy turystyczny?
- lawinowe ABC – to obowiązkowe wyposażenie, jeśli wybierasz się na obszary, gdzie istnieje ryzyko zagrożenia lawinowego. Zestaw składający się z detektora, sondy oraz łopaty to podstawa do ratowania osób porwanych przez masy śniegu. Przeczytaj tekst: Lawinowe ABC;
- plecak lawinowy – dzięki temu, że niemu możesz zmniejszyć prawdopodobieństwo zasypania przez lawinę.
Zapisz w telefonie numery alarmowe
Oprócz podstawowego numeru ratunkowego 112, wybierając się na zimowe wyjście w góry w Twoim telefonie powinny znaleźć się takie numery ratownictwa górskiego, jak: 985 i 601 100 300 (GOPR i TOPR). Warto też pobrać aplikację mobilną RATUNEK, dzięki której w razie wypadku czy zgubienia się, możesz wezwać pomoc. Aplikacja m.in. wskaże ratownikom Twoją lokalizację. Warto pamiętać, że
Powiadom bliskich o planowanym wyjściu i godzinie powrotu
Zanim wyruszysz na szlak, koniecznie zostaw swoim bliskim, znajomym czy obsłudze hotelowej takie informacje, jak:
- dokąd się wybierasz,
- jaką trasą planujesz maszerować,
- w jakich godzinach przewidujesz powrót.
W razie, gdy nie wrócisz o okolicach wskazanej pory lub dojdzie do sytuacji przedłużającego się braku kontaktu z Tobą, takie informacje będą cenne dla służb ratowniczych w razie konieczności podjęcia akcji ratunkowej. Warto dodać, że przy niskich temperaturach telefon może bardzo szybko się rozładować i nagle wyłączyć się mimo tego, że jeszcze niedawno stan baterii wynosił 50%. Stąd power bank to must have nawet przy bardzo krótkich wyprawach w góry zimą.
Podsumowując, wędrówki górskie zimą mogą dostarczyć niezapomnianych przeżyć, ale wymagają szczególnego przygotowania i uwagi. Pamiętaj, że bezpieczeństwo jest priorytetem podczas zimowych wycieczek po górach. Zawsze należy być przygotowanym, zdyscyplinowanym i elastycznym, aby cieszyć się pięknem i wyzwaniami, jakie mają do zaoferowania góry zimą. Przede wszystkim, mierz siły na zamiary i nie ryzykuj. Zachowanie ostrożności i zdrowego rozsądku to klucz do bezpiecznych wędrówek po górach w trakcie zimy.